نگاهی مفصل به تاریخچه ارز دیجیتال در دنیا + تاریخچه رمزارزها در ایران

تاریخچه ارز دیجیتال به خوبی نشانگر شگفتی‌هایی است که این صنعت را به جایگاه امروزی‌اش رسانده است. در کشور ما، حوزه رمزارز برای مدت مدیدی در بین مردم کوچه و بازار ناشناخته بود و مبحثی بسیار تخصصی به شمار می‌رفت. اما امروز، با افزایش آگاهی و ظهور سیاست‌های دست‌وپاگیر اقتصادی، خیل عظیمی از مردم به فکر سود جستن از این حوزه افتاده‌اند.

در این میان، نوآوری‌های برخی از پروژه‌های رمزارزی در توزیع اولیه توکن خود (مثل نات کوین و همستر کامبت) هم تاثیر به‌سزایی در گسترش مفهوم رمزارز در بین جوانان و حتی نوجوانان ایرانی و تمایل آن‌ها به این حوزه داشته است. با این حال از تاریخچه ارزهای دیجیتال چه می‌دانید؟

ما در این مقاله از پارسیان کریپتو قصد داریم به تاریخچه رمزارزها بپردازیم. در این پست خواهید خواند که ارز دیجیتال چیست، پیش‌زمینه پیدایش ارزهای دیجیتال چه چیزی بود و تاریخچه رمزارز در ایران چه مراحلی را پشت سر گذاشته است. با ما همراه باشید.

ارز دیجیتال چیست؟

ارزهای دیجیتال، یک سیستم پرداخت دیجیتالی و غیرمتمرکز را فراهم آورده‌اند که برای ثبت و تکمیل تراکنش‌های آن نیازی به تایید نهادهای متمرکزی مثل بانک و دولت وجود ندارد. این سیستم همتا به همتا، به مردم سراسر دنیا اجازه می‌دهد تا بدون محدودیت‌های نقل و انتقال پول واقعی و به دور از ذره‌بین دولت‌ها و نهادهای متمرکز، به دریافت و ارسال دارایی‌های رمزارزی بپردازند.

در حین انتقال رمزارزها، اطلاعات تراکنش در یک دفتر کل عمومی به نام لجر (Ledger) ثبت می‌شود و این اطلاعات هرگز قابل‌دستکاری نیستند. در واقع، ارزهای دیجیتال روی این دفاتر کل توزیع‌شده که به آن بلاکچین می‌گویند، اجرا می‌شوند. بلاکچین‌ها یک فناوری منحصربه‌فرد برای ایجاد دارایی‌های رمزارزی به شمار می‌روند که در مطلب «بلاکچین چیست» به تفصیل می‌توانید با خصوصیات و نحوه کار آن آشنا شوید.

کاربران رمزارز علاوه بر خرید و سرمایه‌گذاری، می‌توانند از مصارف و کاربردهای متعدد ارزهای دیجیتال استفاده کنند. البته، ریسک‌های زیادی هم در این حوزه نهفته است.

با اینکه کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا، تلاش‌هایی را برای قانونمند کردن حوزه رمزارز آغاز کرده، بخش عمده این صنعت تحت نظارت هیچ قانونی نیست و به همین دلیل هم به بستر مناسبی برای فعالیت سودجویان و کلاهبرداران تبدیل شده است. ناگفته نماند که همین بخش باعث می‌شود کاربران ایرانی به دور از تحریم‌های مختلف بتوانند از این حوزه سود ببرند.

 بنابراین، افراد فعال در این حوزه باید اقدامات احتیاطی لازم را آموخته و از آن پیروی کنند تا سرمایه خود را از دست ندهند. از طرف دیگر، قیمت ارزهای دیجیتال همواره در نوسان است و نباید بدون تحقیق و برنامه دقیق دست به خرید و فروش آن زد.

 فراموش نکنید که کاربران ایرانی از سمت نهادهای مختلف مورد تحریم هستند و فعالیت‌شان (در حوزه رمزارز) نسبت به کاربران معمولی سایر کشورها با محدودیت‌های بیشتری همراه است که حتما باید اطلاعات خود در این زمینه را افزایش داده و از پلتفرم‌هایی که نام ایران را در لیست سیاه خود دارند استفاده نکنند.

در کل، ارزهای دیجیتال در صورتی که با آگاهی خرید و فروش شوند، فرصت‌های سرمایه‌گذاری بسیار خوبی را برای سودآوری و استفاده از خدمات غیرمتمرکز در اختیار کاربران قرار می‌دهند. در نتیجه، توصیه می‌کنیم در قدم اول برای افزایش آگاهی در این زمینه، نگاهی به تاریخچه ارز دیجیتال و نحوه پیدایش آن داشته باشید.

بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال چیست

تاریخچه ارز دیجیتال

با اینکه تاریخچه ارز دیجیتال پس از سال ۲۰۰۸ و با تولد بیت کوین مورد بحث قرار گرفت، ارزهای دیجیتال چندین دهه پیش از این واقعه روی کار آمده بودند. اصطلاح رمزارز از سال ۱۹۸۳ شکل گرفت، زمانی که یک محقق آمریکایی در زمینه کامپیوتر به نام دیوید لی چام (David Lee Chaum)، پول دیجیتالی ای‌کش (eCash) را اختراع کرد.

 او از فناوری رمزنگاری برای حفاظت و تایید تراکنش‌هایی که با این پول انجام می‌شد استفاده کرد. در اوایل دهه ۱۹۹۰، روش‌ها و نرم‌افزارهای رمزنگاری پیشرفته‌تری توسعه یافتند. این موضوع، زمینه به وجود آمدن یک ارز الکترونیکی کاملا غیرمتمرکز را فراهم کرد. در سال ۱۹۹۸، یک مهندس کامپیوتر به نام وی دای (Wei Dai) مقاله‌ای را منتشر کرد و در آن به معرفی بی‌مانی (b-money) پرداخت. او در این مقاله مفهوم یک سیستم پولی الکترونیکی، توزیع‌شده و ناشناس را معرفی کرد.

با این حال، بسیاری از مردم فکر می‌کنند اولین رمزارز دنیا بیت گلد (Bit Gold) بوده است. این رمزارز توسط یک مهندس کامپیوتر به نام نیک سابو (Nick Szabo) در همان سالی که بی‌مانی معرفی شد جان گرفت. علت روی کار آمدن بیت گلد، ناکارامدی سیستم بانکی و نیاز به انجام تراکنش‌هایی بود که نیازی به تایید هویت نزد نهادهای مالی نداشته باشد.

با اینکه هیچ یک از این رمزارزها هرگز شکل رسمی پیدا نکردند، زمینه را برای به وجود آمدن ارزهای دیجیتال مدرن بازار امروز مهیا ساختند.

تولد بیت کوین: سرآغاز تاریخچه ارز دیجیتال

اولین رمزارز رسمی دنیا که با استفاده از فناوری بلاکچین و با شکلی تکامل‌یافته‌تر از پیشینیان خود روی کار آمد بیت کوین بود. یک فرد یا گروه برنامه‌نویس ناشناس که با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) شناخته می‌شود این رمزارز را در سال ۲۰۰۸ راه‌اندازی کرد.

 این فرد یا گروه ناشناس، برای رفع مشکلات سیستم مالی سنتی (که بحران مالی سال ۲۰۰۸ را رقم زده بود)، تصمیم گرفت یک جایگزین غیرمتمرکز برای این سیستم ایجاد کند. ساتوشی در سال ۲۰۰۸ وایت‌پیپری با عنوان «بیت کوین: یک سیستم پولی الکترونیکی همتا به همتا» منتشر کرد که در آن مفهوم یک ارز غیرمتمرکز توضیح داده شده بود که برای تامین امنیت تراکنش‌ها، نیازی به نظارت نهادهای واسط و متمرکز نداشت.

البته، بیت کوین سازوکار خاصی داشت، این رمزارز ارزش خود را از فرایند ماینینگ یا استخراج وام می‌گرفت و برای اینکه دارای ارزش باشد باید با پیروی از الگوریتم اجماع اثبات کار (Proof of Work) و به شکل تعریف‌شده‌ای تولید می‌شد. از آنجا که تمرکز این مقاله روی تاریخچه رمزارزها است و جزئیات فنی مربوط به استخراج رمزارز در آن نمی‌گنجد به توصیف مختصری از این فرایند اکتفا می‌کنیم.

بلاکچین بیت کوین (که بیت کوین روی آن اجرا می‌شود) مجموعه‌ای از بلاک‌های به هم پیوسته است. اطلاعات مربوط به تراکنش‌های بیت کوین در این بلاک‌ها ثبت می‌شوند و برای ایجاد هر بلاک، دستگاه‌های ماینر باید معادلات پیچیده ریاضی را حل کنند.

 ماینرها در ازای حل این معادلات و ایجاد بلاک، پاداش دریافت می‌کنند و هزینه‌هایی که صرف این فرایند می‌شود در کنار فاکتورهای دیگر به ارزشمند شدن بیت‌کوین می‌انجامد. ساتوشی ناکاموتو اولین بلاک بیت کوین موسوم به بلاک جنسیس (Genesis Block) را در سوم ژانویه ۲۰۰۹ استخراج کرد و بیت کوین به معنای واقعی متولد شد.

یک سال بعد، اولین تراکنش بیت کوین به عنوان یک پول مجازی انجام شد. لزلو هانیز (Lezlo Hanyecz) در سال ۲۰۱۰ از بیت کوین برای خرید دو پیتزا استفاده کرد. او برای خرید دو پیتزا به ارزش ۳۰ دلار، چیزی حدود ۱۰ هزار بیت کوین پرداخت کرد و «اولین خرید واقعی به واسطه ارزهای دیجیتال» را به نام خود ثبت کرد. این خرید در روز ۲۲ مه اتفاق افتاد و کاربران ارزهای دیجیتال هر سال آن را با عنوان «روز جهانی پیتزای بیت کوین» گرامی می‌دارند.

البته بیت کوین هم خالی از نقص نیست. فرایند استخراج یا ماینینگ بیت کوین در آغاز کار، با سیستم‌های کامپیوتری هم امکان‌پذیر بود اما با گذشت زمان و سخت‌تر شدن معادلات، فقط دستگاه‌های قدرتمند خاصی (که به منظور استخراج بیت کوین طراحی شدند) از پس حل این معادلات برمی‌آمدند.

این دستگاه‌ها انرژی زیادی را مصرف می‌کنند و برای محیط زیست مضر شناخته می‌شوند. از طرف دیگر، بلاک‌های بیت کوین برای ذخیره اطلاعات تراکنش‌ها ظرفیت محدودی دارند و از آنجا که تولید هر بلاک بیت کوین ۱۰ دقیقه طول می‌کشد سرعت تکمیل تراکنش‌های آن پایین است.

بیشتر بخوانید: بیت کوین چیست

ظهور آلت کوین ها

تمام ارزهای دیجیتالی که بعد از بیت کوین روی کار آمدند در دسته آلت کوین‌ها (Altcoin) قرار می‌گیرند. پس از موفقیت بیت کوین، همانطور که گفتیم محدودیت‌های پروژه پس از مدتی پررنگ‌تر شد.

عواملی مثل سرعت کم، هزینه بالای دستگاه‌های ماینینگ، مصرف بالای انرژی، کارمزد بالای شبکه و مقیاس‌پذیری پایین، مهندسان کامپیوتر را به فکر راه‌اندازی پروژه‌های جدیدی انداخت که این محدودیت‌ها را نداشته باشند و به این ترتیب آلت‌کوین‌ها روی کار آمدند.

اصطلاح آلت کوین، کوتاه شده عبارت Alternative Coin است، در این اصطلاح واژه Alternative به معنای جایگزین بوده و واژه «کوین» به بیت کوین اشاره دارد و می‌توان آن را «جایگزین ارز دیجیتال بیت کوین» معنا کرد. بسیاری از آلت‌کوین‌ها براساس ساختار بیت کوین ایجاد شدند و در نتیجه دارایی‌های همتابه‌همتایی بودند که از الگوریتم اثبات کار استفاده می‌کردند. ما در این بخش چند مورد از اولین آلت‌کوین‌هایی که روی کار آمدند را به اختصار معرفی می‌کنیم:

لایت کوین (LTC): لایت کوین در سال ۲۰۱۱ توسط یکی از کارکنان سابق گوگل، به نام چارلی لی (Charlie Lee) توسعه یافت. هدف اصلی این رمزارز کاهش زمان تکمیل تراکنش از ۱۰ دقیقه به ۲.۵ دقیقه بود. لایت کوین از الگوریتم هش اسکریپت که با بیت کوین متفاوت بود استفاده کرد و اولین رمزارزی بود که بعد از BTC روی کار آمد.

نیم کوین (Namecoin): توسعه‌دهنده نیم کوین، وینسنت دورهام (Vincent Durham) در سال ۲۰۱۱ با الهام از مباحثی که در بیت‌کوین‌تاک (Bitcointalk) مطرح شده بود و با در نظر گرفتن BitDNS این رمزارز را معرفی کرد. هدف این آلت کوین ارائه خدمات غیرمتمرکز در ثبت نام دامنه بود.

سوییفت کوین (SwiftCoin): این رمزارز در سال ۲۰۱۱ توسط تیم دنیل برونو (Daniel Bruno) توسعه یافت. سوییفت کوین با ارائه گردش پویا به کاربران اجازه می‌داد تا نوسانات را تحت کنترل داشته باشد.

بایت کوین (Bytecoin): هدف بایت کوین ایجاد یک پول مجازی برای تسویه پرداخت‌ها به شکل خصوصی و غیرقابل‌شناسایی بود. این آلت کوین امکان پرداخت سریع را با میانگین انتظار دو دقیقه در سراسر جهان ایجاد کرد.

پیر کوین (Peercoin): اولین رمزارزی بود که الگوریتم‌های اثبات کار و اثبات سهام را به صورت ترکیبی به کار گرفت. این رمزارز در آگوست ۲۰۱۲ توسط اسکات نادال (Scott Nadal) و سانی کینگ (Sunny King) توسعه یافت.

دوج کوین (Dogecoin): دوج کوین در دسامبر ۲۰۱۳، براساس یک میم اینترنتی معروف با تصویر سگ شیبا اینو راه‌اندازی شد، محبوبیت فزاینده‌ای پیدا کرد و مفهوم میم‌کوین را در دنیای رمزارز پدید آورد.

فیدرکوین (Feathercoin): فیدرکوین یک نسخه بهینه شده از بیت کوین است. این رمزارز در ۱۶ آوریل ۲۰۱۳ توسط پیتر بوشنل (Peter Bushnell) در یک پست وبلاگ معرفی شد.

گریدکوین (Gridcoin)، و ریپل (Ripple) هم دو رمزارز دیگری بودند که در سال ۲۰۱۶ روی کار آمدند.

با گذشت زمان، بعد از رویداد هاوینگ بیت کوین (Bitcoin Halving) و روی کار آمدن رمزارزهای جدید، روش‌های کسب درآمد از این دارایی‌ها نیز تنوع بیشتری پیدا کرد و همین امر باعث راه‌اندازی صرافی‌های ارز دیجیتال شد. صرافی کوین‌بیس (Coinbase) در سال ۲۰۱۲ به منظور فراهم کردن یک پلتفرم مناسب برای خرید و فروش و سرمایه‌گذاری ارزهای دیجیتال شروع به کار کرد.

بیشتر بخوانید: آلت کوین چیست

پیدایش نسل دوم آلت کوین ها

از سال ۲۰۱۵ به بعد نسل دوم رمزارزها (مثل مونرو، اتریوم، دش و NXT) روی کار آمدند. این ارزهای دیجیتال مشخصه‌های پیشرفته‌ای چون ایجاد آدرس، قراردادهای هوشمند، سایدچین و … را با خود به همراه آوردند.

این نسل از رمزارزها، درهای جدیدی را در تاریخچه ارزهای دیجیتال گشود، مفاهیم جدیدی را وارد این عرصه کرد و قابلیت‌های کاربردی ارزهای دیجیتال به واسطه آن صدچندان شد. به تدریج، حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا به اصطلاح دیفای (DeFi) در این زمان شکل گرفت. پس از آن، حوزه رمزارز می‌توانست خدمات مختلف مالی را بدون نیاز به دخالت نهادهای متمرکز مالی و دولت‌ها به کاربران ارائه دهد.

کاربران می‌توانستند در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی که به واسطه قراردادهای هوشمند و با مقاصد مختلف روی بلاکچین‌ها شکل گرفته بود به فعالیت‌های مختلفی چون وام‌دهی، قرض‌گرفتن، استیک کردن، تبدیل آثار هنری واقعی به توکن غیرمثلی (NFT) و فروش آن، تبدیل دارایی‌های دنیای واقعی (RWA) به ان‌اف‌تی و غیره و غیره بپردازند.

ارزهای دیجیتال نسل دوم، حوزه رمزارز را بسیار گسترده‌تر از پیش ساختند و موسسات و کسب‌وکارهایی که در نسل اول رمزارزها جذب پروژه‌هایی چون ریپل شده بودند اکنون با حضور گسترده‌ خود رونق بسیار بیشتری به حوزه ارزهای دیجیتال بخشیدند و پای بازیگران جدیدی به این حوزه باز شد.

سرآغاز تمام این تحولات در تاریخچه ارزهای دیجیتال، اتریوم بود که مفهوم عرضه اولیه کوین (ICO) و فناوری قراردادهای هوشمند را به همگان معرفی کرد. این پروژه بر مبنای جاوا اسکریپت بوده و نسبت به رمزارزهای مبتنی بر ساختار بیت کوین، عملکرد بسیار گسترده‌تری دارد. پروژه اتریوم فقط به یک ارز دیجیتال محدود نمی‌شود بلکه یک اکوسیستم دیجیتالی را فراهم کرده که امکان ساخت سایر پروژه‌های غیرمتمرکز در آن وجود دارد.

رد پای قانون در تاریخچه ارزهای دیجیتال

سال ۲۰۱۷، یک بازار گاوی (صعودی) تمام عیار رخ داد و افزایش محسوس قیمت بیت کوین و آلت‌کوین‌ها، سر و صدای زیادی به پا کرد. در همین زمان بود که به دلیل محبوبیت روزافزون رمزارزها و افزایش تعداد کاربران صنعت کریپتو، نظر کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) به سمت قانونگذاری برای حوزه ارزهای دیجیتال جلب شد.

با افزایش سطح اعتماد به حوزه رمزارز به عنوان یک دارایی حاوی ارزش، در سال ۲۰۱۹ شرکت‌های بزرگ و غول‌های فناوری هم پای به این عرصه گذاشتند که SEC را بر آن داشت تا رگولاتوری سخت‌گیرانه‌تری را در پیش بگیرد. گستردگی قانون‌گذاری‌ها در سال ۲۰۲۰ افزایش قابل‌توجهی یافت و در همین زمان پروژه ریپل با وجود موفقیت خوبی که به دست آورده بود با چالش‌های رگولاتوری مواجه شده و ضربه سختی خورد.

البته در تاریخچه ارز دیجیتال SEC تنها نهادی نبود که برای استفاده از ارزهای دیجیتال به تعیین قانون پرداخت، کشورهای مختلف هم سیاست‌های متفاوتی را درباره حوزه ارزهای دیجیتال در پیش گرفتند:

• السالوادور و سنگاپور از جمله کشورهایی بودند که رمزارزها را به رسمیت شناختند. السالوادور بیت کوین را به عنوان یک پول قانونی به رسمیت شناخته و سنگاپور اعلام کرده بیت کوین را به عنوان یک کالا به رسمیت می‌شناسد و مالیات کالا برای آن لحاظ کرده است.
• هند در سال ۲۰۱۸ استفاده از رمزارز در این کشور را ممنوع اعلام کرد (البته در سال ۲۰۲۰ استفاده از رمزارز در هند آزاد شد).
• استرالیا در سال ۲۰۱۹ ارزهای دیجیتال را نوعی دارایی قانونی و مشمول مالیات اعلام کرد.
• ژاپن در سال ۲۰۲۰ رمزارزها را به رسمیت شناخت و سازمان‌های مربوط به حوزه رمزارز را ملزم کرد تا از آژانس خدمات مالی این کشور مجوز دریافت کنند و در سال ۲۰۲۲ رمزارزها را مشمول مالیات کرد.
• کره جنوبی استفاده از ارزهای دیجیتال را کاملا قانونی اعلام کرد و سازمان‌های مربوط به این حوزه باید در واحد اطلاعات مالی کره مجوز بگیرند. این کشور قانون اخذ مالیات از رمزارزها را تا سال ۲۰۲۵ به تعویق انداخت.
• کانادا با روی خوش از ارزهای دیجیتال استقبال کرده و از نظر مالیاتی رفتاری مشابه با سایر کالاها را برای آن در پیش گرفت. کانادا نخستین کشوری بود که برای راه‌اندازی صندوق قابل معامله بیت کوین، در سال ۲۰۲۱ مجوز صادر کرد.
• بریتانیا هم رمزارزها را به عنوان یک دارایی به رسمیت شناخت و از صرافی‌ها خواست از سازمان راهبرد امور مالی بریتانیا مجوز بگیرند. در سال ۲۰۲۱، قوانین نظارتی جدیدی برای رمزارزها در این کشور صادر شد که از فعالیت قانونی در حوزه رمزارز حمایت می‌کرد.
• چین در ابتدا سکوت را پیش گرفت. در سال ۲۰۲۱ استخراج بیت کوین و سایر رمزارزها و سپس خرید و فروش ارزهای دیجیتال در این کشور ممنوع اعلام شد. با این حال بزرگ‌ترین نهنگ‌های بیت کوین چینی هستند و احتمال قانونی شدن آن در آینده وجود دارد. در حال حاضر چین ارز دیجیتال بانک ملی خود را به دوره آزمایش رسانده است.
• برزیل رمزارزها را به عنوان یک دارایی به رسمیت شناخته و پرداخت با رمزارز را قانونی کرده است.
• رمزارزها در بیشتر کشورهای اتحادیه اروپا قانونی هستند اما نحوه اخذ مالیات از آن در کشورهای مختلف آن متفاوت است. سازمان‌های مربوط به رمزارز در این کشورها نیز ملزم به دریافت مجوز هستند.

نسل سوم رمزارزها

نسل سوم رمزارزها در تاریخچه ارز دیجیتال به پروژه‌هایی اشاره دارد که به عنوان راهکار بلاکچین-مانند و به منظور رفع محدودیت‌های بلاکچین‌های موجود (مثل بیت کوین و اتریوم) روی کار آمدند. برخی از این پروژه‌ها به جای بلاکچین از فناوری‌های دیگر (مثل هولوچین، سایدچین، هش‌گراف و غیره) استفاده می‌کردند تا محدویت‌ها و نواقص موجود در پروژه‌های قبلی را نداشته باشند.

رمزارزهایی چون کاردانو (Cardano)، نانو (Nano) و ایوتا (IOTA) در این دسته قرار می‌گیرند. مشخصه اصلی این پروژه‌ها کاربرد گسترده‌تر و طراحی بهتر است که از مسائلی چون مقیاس‌پذیری پایین پیشگیری می‌کند. بلاکچین‌های نسل سه، امکان تراکنش بین زنجیره‌ای را هم برای کاربران فراهم کردند. برخی از کارشناسان معتقدند که بعد از پروژه‌های نسل سوم، ورود هوش مصنوعی و ترکیب آن با فناوری بلاکچین می‌تواند نسل بعدی ارزهای دیجیتال را پدید بیاورد.

بیشتر بخوانید: بهترین ارزهای دیجیتال هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۴

زمستان کریپتو در تاریخچه ارزهای دیجیتال

در سال ۲۰۲۱، بازار ارز دیجیتال پس از دست و پنجه نرم کردن با کرونا رونقی تازه گرفت به طوری که رکوردهای جدیدی برای مشارکت در این صنعت و قیمت ارزهای دیجیتال مشاهده می‌شد. در نوامبر سال ۲۰۲۱، قیمت بیت کوین رکورد جدیدی را در تاریخچه ارزهای دیجیتال ثبت کرد و به رقم ۶۹ هزار دلار رسید. اتریوم هم در همان زمان توانست محدوده ۴٫۸۰۰ دلاری را تجربه کند.

اما در بحبوحه یک بازار کاملا سبز، شرایط بازار دگرگون شد. سال ۲۰۲۲ بازار رمزارز را طوری زمین‌گیر کرد که بسیاری از موسسات و سرمایه‌گذاران سرمایه خود را از آن خارج کردند. بیت کوین با وجود رشد قابل‌توجهی که تجربه کرده بود در دسامبر ۲۰۲۲ به رقم عجیب ۱۷ هزار دلار سقوط کرد و اتریوم هم به محدوده ۱۲۰۰ دلاری بازگشت.

کارشناسان رمزارز از این دوره با نام «زمستان کریپتو» یاد می‌کنند. اصطلاح زمستان کریپتو به کاهش قابل‌توجه ارزش دارایی‌های رمزارزی و حجم معاملات آن در یک بازه زمانی نسبتا طولانی گفته می‌شود. عوامل متعددی می‌توانند باعث روی دادن زمستان کریپتو شوند.

 در سال ۲۰۲۲ شاید بتوان گفت، چندین رویداد ناخوشایند دومینویی را ایجاد کرد که باعث از دست رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران به ارزهای دیجیتال شد. در ماه مه ۲۰۲۲، استیبل‌کوین ترایواس‌دی (TerraUSD) که به پروژه لونا (Luna) تعلق داشت سقوط کرد و میلیاردها دلار دارایی سرمایه‌گذاران را به هیچ تبدیل کرد. این فروپاشی باعث بحران اعتماد و از بین رفتن ثبات کلی بازار ارز دیجیتال شد و به طور کلی ارزش بازار را پایین آورد.

ورشکستگی صرافی رمزارز اف‌تی‌ایکس (FTX) در نوامبر ۲۰۲۲ نیز، میلیاردها دلار سرمایه کاربران این صرافی را از بین برد. این واقعه هم تاثیر گسترده‌ای روی صنعت رمزارز داشت. ورشکستگی صرافی بلاکفای (BlockFi) به دلیل سرمایه‌گذاری در FTX هم واقعه دیگری بود که منجر به ضرر بیشتر سرمایه‌گذاران شد.

در پی ورشکستگی FTX قرار بر این شد که اقدامات قانونی جدیدی برای اعمال کنترل بیشتر روی ارزهای دیجیتال صورت بگیرد و ترس از مقررات جدید هم باعث کاهش اعتماد کاربران رمزارز به چشم‌انداز آینده آن شده و این عوامل هم به سرد شدن بیشتر بازار و تمدید زمستان کریپتو کمک کرد.

اقتصاد کلان هم در این زمان با چالش‌هایی چون تورم و ترس از رکود مواجه بود و تاثیر آن بر احساسات و اعتماد کاربران به ارزهای دیجیتال را نمی‌توان دست کم گرفت.

این زمستان طولانی در اوایل سال ۲۰۲۳ بالاخره پایان یافت و قیمت ارزهای دیجیتال باز هم شاهد کندل‌های سبز بود. رشد تدریجی قیمت‌ها به جایی رسید که بیت کوین در ماه مارس ۲۰۲۴ توانست سقف قبلی قیمت خود را پس گرفته و حتی به محدوده ۷۰ هزار دلاری پای بگذارد.

تاریخچه ارز دیجیتال در ایران

جالب است بدانید که ایرانیان از همان ابتدای شکل‌گیری حوزه رمزارز در این حیطه فعالیت داشتند. پیش از این هم گفتیم در آغاز روی کار آمدن رمزارزها، امکان ماین ارزهای دیجیتال از طریق کامپیوتر وجود داشت و برخی از کاربران ایرانی به استخراج بیت کوین با کامپیوتر روی آوردند.

 اما بعد از گذشت چند سال و افزایش سختی استخراج، انجام این فرایند تنها با استفاده از دستگاه‌های مخصوص ماینینگ امکان‌پذیر بود. در آن زمان، هیچ قانونی برای نحوه استخراج رمزارز و مسائل مربوط به آن در ایران تعیین نشده بود. بسیاری از افرادی که در این زمینه فعالیت داشتند دستگاه‌های ماینینگ را خریداری کرده و در خانه یا سایر مکان‌ها به استخراج رمزارز می‌پرداختند.

البته همه فعالیت کاربران ایرانی به ماینینگ معطوف نمی‌شد و افراد بسیاری با وجود تحریم‌ها در صرافی‌های خارجی مثل صرافی بایننس، بیترکس و غیره مشغول معامله و سرمایه‌گذاری بودند. سال ۹۶، صرافی نوبیتکس و متعاقبا کریپتولند برای راحت‌تر ساختن معامله و خرید و فروش رمزارز در ایران راه‌اندازی شد. با اینکه امکانات نوبیتکس در آن زمان با صرافی‌های خارجی قابل‌قیاس نبود اما یک واسطه خوب برای تبدیل تومان به رمزارز و سپس انتقال رمزارز به صرافی‌های خارجی به شمار می‌رفت.

تاثیر تحریم ها بر صنعت کریپتو در ایران

با افزایش تحریم‌ها علیه ایران، صرافی‌های خارجی کم‌کم نام ایران را در لیست سیاه خود قرار دادند. صرافی بیترکس حساب کاربران ایرانی را مسدود کرد و بایننس هم نام ایران را در لیست سیاه قرار داد. به این ترتیب، فعالیت کاربران در صرافی‌های خارجی اقدامات احتیاطی زیادی می‌طلبید و آن‌ها با پذیرفتن ریسک لو رفتن هویت و بلوکه شدن سرمایه‌هایشان به فعالیت خود در پلتفرم‌های مختلف ادامه دادند.

تاریخچه استخراج ارز دیجیتال در ایران

در سال ۹۷، دولت استخراج رمزارز را به عنوان یک صنعت قانونی اعلام کرد و امکان صدور مجوز برای تاسیس صرافی ارز دیجیتال در ایران را فراهم آورد. به این ترتیب، صرافی‌های بیشتری در حوزه رمزارز روی کار آمدند، حوزه ماینینگ در کشور بیش از پیش رشد کرد و دستگاه‌های زیادی به این منظور وارد ایران شد. با قانونی شدن این حوزه در ایران، همایش‌ها و برنامه‌هایی هم برای آشنا ساختن مردم با این حوزه برگزار شد. اما در سال ۹۸ ورق برگشت.

در این سال، به دلایل مختلفی برخی از ماینرها دستگیر شدند، دستگاه‌های ماینینگ و مزارعی که توسط آن‌ها به وجود آمده بود ضبط شد. البته برخی بدون برخوردن به مشکلات قانونی و برخی هم در خفا به کار ماینینگ ادامه دادند.

کم کم جلساتی در بخش اقتصاد دولت درباره این حوزه برگزار می‌شد و بعد از کشمکش‌ها قرار بر این شد تا افرادی که قصد فعالیت در این حوزه را دارند از وزارت صمت مجوز دریافت کنند و تعرفه برق مصرفی این کار را با هزینه برق صادراتی پرداخت کنند.

در همین بحبوحه، با افزایش قیمت دلار، متعاقبا قیمت دستگاه‌های ماینینگ و هزینه برق به قدری افزایش یافت که افراد کمتری به این حوزه علاقه نشان دادند. مستندی که بعدها در این زمینه ساخته شد (به نام فارم خاموش) به خوبی این وقایع را به تصویر کشیده است.

کریپتو لند: صفحه سیاه کریپتو ایران

سال ۹۹ اخبار ناگواری برای کاربران ایرانی به همراه داشت و صفحه سیاهی را در تاریخچه ارزهای دیجیتال در کشورمان به جای گذاشت که اعتماد به صرافی‌های داخلی را به چالش کشید. صرافی کریپتولند یک پروژه رمزارزی جدید وجعلی به نام بریج (BRG) را به مردم معرفی کرده و توکن‌های آن را بدون لیست شدن به کاربران خود فروخت. با مشخص شدن واهی بودن این پروژه، این صرافی پلمپ شد. در نهایت، برخی از کاربران این صرافی به بخشی از سرمایه خود دست پیدا کردند اما ۹۵ درصد کاربران دسترسی خود به دارایی‌شان را از دست دادند.

فعالیت صرافی های دیجیتال در مرور زمان

هر چه تاریخچه ارزهای دیجیتال در ایران را به سمت امروز مرور می‌کنیم می‌بینیم که محدودیت‌های بیشتر و بیشتری بر سر راه فعالیت‌های رمزارزی کاربران ایرانی قرار می‌گیرد. محدودیت‌های صرافی‌های خارجی برای ایرانیان همیشه باعث شده این کاربران به دنبال ابزارهایی برای تغییر آی‌پی باشند و با شرایط اینترنتی که در ایران داریم این ابزارها از سرعت اینترنت کاسته و تجربه کاربری آن‌ها را با اختلال مواجه می‌سازند.

در عین حال برخی از صرافی‌های خارجی مثل کوینکس دسترسی راحت‌تری برای کاربران ایرانی داشت و به همین دلیل خیل عظیمی از کاربران ایرانی در آن مشغول سرمایه‌گذاری و معامله بودند اما این صرافی هم از طرف مجلس یک پایگاه خارجی شناخته شد که باعث خروج بی‌رویه ارز از ایران شده و در نتیجه وب‌سایت آن در سال ۱۴۰۰ فیلتر شد.

محدودیت‌های صرافی‌های خارجی هم روز به روز برای کاربران ایرانی افزایش یافت سال ۱۴۰۱، احراز هویت در صرافی بایننس اجباری شد، در همین سال صرافی کراکن (Kraken) هم استفاده کاربران ایرانی از این پلتفرم را بسیار محدود ساخت. سال ۱۴۰۲، کوکوین (Kucoin)، بیت‌گت (Bitget) و بای‌بیت (Bybit) هم احراز هویت را اجباری کردند. سال ۱۴۰۳ همین اتفاق برای صرافی مکسی (Mexc) و بینگ‌ایکس (BingX) افتاد.

کاربران ایرانی با وجود تمام مرارت‌هایی که در این حوزه می‌کشند همچنان در استفاده از این بازار جهانی مصر هستند و با بسته شدن هر دری، راه حلی جدید پیدا کرده و مسیر تازه‌ای را برای فعالیت رمزارزی در پیش می‌گیرند.

نات کوین: سر آغاز اعتماد دوباره به ارزهای دیجیتال

تا اینجای کار، با اینکه حوزه رمزارز یک صنعت جهانی نسبتا محبوب به شمار می‌رفت، هنوز هم نتوانسته بود در ایران توجه عموم مردم را به خود جلب کند. چرا که نکات مبهم و کلاهبرداری‌های متعدد باعث می‌شد برخی از مردم آن را به چشم یک پروژه هرمی ببینند، تا اینکه نوآوری جدیدی در نحوه برگزاری ایردراپ پروژه‌های رمزارزی توانست نظر ایرانیان را به خود جلب کند. نات کوین (Notcoin) آغازگر این واقعه بود که با به ثمر نشستن و سود دادن به برخی از کاربران ایرانی (که به آن اعتماد کرده بودند) انقلابی را در نگاه مردم به حوزه رمزارز ایجاد کرد.

این توجه ناگهانی به حوزه ایردراپ رمزارزها چنان همه‌گیر شد که در ماه‌های اخیر بسیاری از جوانان و نوجوانان را به خود مشغول ساخته است. منابع مختلف رمزارزی و غیررمزارزی هم با مشاهده این محبوبیت گسترده بیش از پیش به معرفی پروژه‌ها و ایردراپ‌های جدید پرداختند. اینکه وقایع امروز تا چه حد در ورود بیشتر ایرانیان به حوزه رمزارز موثر خواهد بود یا نه تا حد زیادی به نتیجه این پروژه‌ها بستگی دارد.

به ثمر رسیدن این پروژه‌ها و عمل به وعده‌هایشان می‌تواند مردم را به مشارکت بیشتر در پروژه‌های رمزارزی راغب کند و در عین حال در صورتی که این پروژه‌ها سودی در پی نداشته باشند می‌تواند ضربه سهمگینی به اعتماد مردم ایران درباره حوزه رمزارز بزند.

 

سخن پایانی

تاریخچه ارز دیجیتال عمر زیادی ندارد اما پستی‌ها و بلندی‌های زیادی را پشت سر گذاشته است. اطلاع از تاریخچه رمزارزها برای کاربران این مزیت را دارد تا با ریشه و اساس این صنعت آشنا شوند و به این اطمینان برسند که با گذشت زمان شگفتی‌های بیشتری را در این حوزه شاهد خواهند بود. با نگاه به تاریخچه ارز دیجیتال متوجه خواهید شد که این حوزه تا چه حد با ریسک همراه بوده، هست و خواهد بود و همیشه باید جانب احتیاط را در آن رعایت کرد. از همراهی شما سپاسگزاریم.

سوالات متداول درباره تاریخچه ارزهای دیجیتال

قدمت تاریخچه ارزهای دیجیتال چقدر است؟

اگر پیش‌زمینه‌های شکل‌گیری حوزه رمزارز را در نظر بگیریم می‌توان گفت پایه‌های حوزه ارزهای دیجیتال از دهه ۱۹۸۰ شکل گرفت. اما اگر پیدایش بیت کوین را سرآغاز شکل‌گیری تاریخچه ارزهای دیجیتال بدانیم باید گفت این تاریخچه از سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹ آغاز شده است.

اولین ارز دیجیتال دنیا چه بوده است؟

با اینکه بیت کوین اولین رمزارز رسمی دنیا است، پیش از آن هم تلاش‌هایی برای ایجاد رمزارز صورت گرفته بود که با موفقیت رو به رو نشد. در اصل، اولین رمزارز دنیا به نام ای‌کش (eCash) در سال ۱۹۸۳ توسط دیوید چام توسعه یافت.

آلت کوین چیست و اولین آلت کوین چه بود؟

مفهوم آلت کوین به تمام رمزارزهایی که بعد از بیت کوین روی کار آمدند اطلاق می‌شود. آلت‌کوین‌ها از سال ۲۰۱۱ روی کار آمدند و اولین آلت کوینی که توسعه یافت رمزارز لایت کوین (LTC) بود.