ارز دیجیتال ملی چیست؟ بررسی CBDCها + نحوه خرید رمزارز ملی

بهتر است پیش از اینکه به مفهوم ارز دیجیتال ملی (CBDC چیست) بپردازیم، نگاهی به مفهوم بلاکچین و ارز دیجیتال بیندازیم تا در ادامه بتوانیم در رابطه این پارادوکس بحث‌برانگیز به طور مفصل مطالبی را به شما علاقه‌مندان رمزارزها ارائه دهیم. بلاکچین همانطور که از نامش پیداست به زنجیره‌ای از بلوک‌های دیجیتالی گفته می‌شود که از طریق آن‌ها می‌توان عملیات انتقال و نگهداری از داده‌های مختلف را با سرعت بسیار بالا انجام داد. این داده‌ها می‌توانند شامل هر اطلاعاتی باشند؛ اما کاربرد اصلی بلاکچین که بسیار هم مورد توجه جوامع قرار گرفته انتقال و نگهداری از ارز دیجیتال است. پس به عبارتی می‌توانیم ارزهای دیجیتال را زنجیره‌ای از بلوک‌ها بدانیم که در بستری به نام بلاکچین در حال انتقال و نگهداری هستند.

مطالعه بیشتر: بلاکچین چیست

مفهوم مدیریت غیرمتمرکز

اجازه دهید تفاوت بین سیستم‌های متمرکز و غیرمتمرکز را با ارائه‌ی یک مثال بیان کنیم. فرض کنید به همراه دوستان خود قصد انجام بازی مونوپولی (بازی فکری با استراتژی‌های اقتصادی) یا بازی‌های مشابه آن را دارید. همانطور که احتمالا می‌دانید در چنین بازی‌هایی کارت‌ها و ژتون‌هایی وجود دارند که از آن‌ها به عنوان پول درون بازی استفاده می‌شود.

پول‌های مورد استفاده در بازی به 2 طریق می‌توانند مدیریت شوند. در روش اول یکی از بازیکنان مسئول بانک یا صندوق شده و مسئولیت جابه‌جا نمودن پول‌ها و نگهداری از ان‌ها را بر عهده می‌گیرد. و در روش دوم، کسی مسئول بانک و صندوق نمی‌باشد بلکه پول‌ها با قرار گرفتن در معرض دید عموم توزیع و مدیریت شوند. به حالت اول مدیریت متمرکز و به حالت دوم مدیریت غیرمتمرکز گفته می‌شود.

هر دو روش مزایا و معایبی دارند که برآیند آن‌ها موجب شده تا سیستم‌های مدیریت غیرمتمرکز با سرعت بسیاری در حال پذیرش توسط عموم مردم باشند. البته با توجه به نوظهور بودن بلاکچین به عنوان بستری جهت پیاده‌سازی سیستم‌های غیرمتمکز، مشکلات و چالش‌هایی نیز در این تحول پیش آمده.

به عنوان مثال به دلیل اینکه امکان کنترل پامپ و دامپ (افزایش و کاهش ارزش) یک ارز دیجیتال توسط هیچ نهادی وجودی ندارد، از گذشته تا امروز افراد زیادی به واسطه‌ی همین نوسان‌ها ثروت خود را از دست داده و افراد دیگر صاحب آن ثروت شده‌اند. البته این اتفاق را با قطعیت نمی‌توان به عنوان عیب سیستم‌های غیرمتمکز مطرح کرد چرا که این توزیع ثروت با نظارت نهادها هم به اشکالی دیگر در یک هرم که قاعده‌ی آن عموم مردم و رأس آن حاکمان قرار دارند در حال وقوع است.

ارز دیجیتال ملی چیست؟

جهت پرداختن به سوال ارز دیجیتال ملی چیست؟، به واقع نیاز به این مقدمه‌ی نسبتا طولانی بود، چرا که ارز دیجیتال در ذات خود، از بین بردن مرزهایی همچون مرز ملی‌گرایی را جای می‌دهد. استفاده از واژه‌ی ملی در کنار ارز دیجیتال پارادوکسی (تناقضی) را ایجاد می‌کند که بایستی منتظر باشیم تا ببینیم آیا امکان همه‌گیری آن پدید خواهد آمد یا خیر.

رمز ارز ملی به رمزارزهایی گفته می‌‎شود که توسط نهادهای مالی و با نظارت و دستور مستقیم نهادهای امنیتی در هر کشوری ایجاد می‌شوند. نهادهای حکومتی در کشورهای مختلف به دلیل ترس از جایگزینی بلاکچین با سازمان‌های مالی فعلی (بانک‌ها) و از بین رفتن قدرت، در تلاش هستند تا با اشکال مختلف از گسترش و توسعه‌ی ارزهای دیجیتال جلوگیری کنند.

برخی از حکومت‌ها با سیاست دیکتاتوری سعی در ریشه‌کن کردن ارزهای دیجیتال داشته و برخی دیگر قصد دارند با این انقلاب همسو شده و ارز دیجیتال ملی کشور خود را عرضه کنند. به همین منظور دولت‌ها در تلاش هستند تا با تغییر در ساختار تبادلات رمزارز، شبکه بلاکچین‌‎هایی را طراحی کنند تا مدیریت از حالت غیرمتمرکز به متمکز تبدیل شود.

ویژگی های رمز ارز ملی چیست؟

مهم‌ترین ویژگی ارزهای دیجتال ملی یا ارز بانک مرکزی این است که دیگر بامپ و دامپ (افزایش و کاهش ارزش) آن با خرد جمعی نبوده و هر واحد از آن با یک نرخ ثابت معامله خواهد شد. البته برخی از منتقدین ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم با این رویه موافق بوده و معتقد هستند ارزهای ملی به دلیل ثبات بالا کاربردی‌تر از رمزارزهای غیرمتمرکز هستند.

البته متخصصین حوزه‌ی رمزارز بر این باور هستند که جلوگیری از بامپ و دامپ طبیعی یک ارز (دیجیتال و فیات) شبیه به فشرده کردن یک فنر بوده و در صورتی که به هر دلیلی رها شود موجبات فروپاشی اقتصاد جامعه را در پی خواهد داشت. این اتفاق در حال حاضر به دلیل عدم توان کنترل نوسان توسط نهادهای حاکمیتی در بسیاری از کشورها در حال وقوع بوده و بانک‌ها به عنوان کنترل‌کننده‌ی این نوسان که فشار اصلی را تحمل می‌کنند در حال ورشکستگی هستند.

در پی ورشکستگی بانک‌ها، تورم افسارگسیخته‌ای در آن جامعه رخ خواهد داد که دیگر امکان کنترل و مدیریت آن توسط هیچ نهادی امکان‌پذیر نخواهد بود. در نهایت ارز دیجیتال ملی که با پشتوانه‌ی یک حکومت توانسته مدت زیادی ثبات خود را حفظ کند در پی رها شدن فنر نوسان، می‌تواند ضربه‌ی سهمگینی به اقتصاد یک کشور زده و در نهایت باز هم شبیه به یک شت کوین از صحنه حذف شود.

نهادهای ملی در تلاش هستند تا اقداماتی را ترتیب دهند تا ارز دیجیتال ملی برعکس دیگر ارزهای دیجیتال تا این حد دارای شفافیت نباشند. همانطور که می‌دانید کوین‌ها در بلاکچین به راحتی و فقط با یک کلیک قابلیت رهگیری از زمان استخراج تا لحظه‌ی آخر را دارند به عنوان مثال اگر فردی 1 واحد از یک رمزارز را به شما انتقال دهد، می‌توانید بدون نیاز به هیچ مجوز خاصی، مسیر انتقال آن را از زمان استخراج دنبال کنید. همین موضوع باعث شده تا رمزارزها برعکس تصور عموم شفافیت بیشتری نسبت به پول‌های فیات (پول ملی مانند دلار) داشته باشند.

قاعدتا یکی از تغییراتی که در رمز ارز ملی رخ خواهد داد از بین رفتن همین شفافیت خواهد بود به طوری که فقط برخی از افراد یا نهادها بتوانند زنجیره‌ی بلوک‌ها (تراکنش‌ها) را دنبال کنند. لذا باز هم این موضوع با ماهیت ارزهای دیجیتال و بلاک چین در تضاد خواهد بود.

ارز دیجیتال مرکزی یا ملی چگونه کار می‌کند؟

ارز دیجیتال مرکزی (Central Bank Digital Currency) یا CBDC، نسخه دیجیتالی از پول ملی است که توسط بانک مرکزی یک کشور منتشر می‌شود. عملکرد این ارز به شرح زیر است:

صدور	بانک مرکزی پول دیجیتال را ایجاد و منتشر می‌کند. این ارز دیجیتال می‌تواند جایگزین پول نقد سنتی شود یا به عنوان مکملی برای آن عمل کند.
توزیع	بانک مرکزی ارز دیجیتال را به بانک‌ها و موسسات مالی می‌دهد تا آنها بتوانند آن را به مشتریان خود ارائه دهند. این فرآیند مشابه توزیع پول نقد است.
تراکنش‌ها	مردم و کسب و کارها می‌توانند از ارز دیجیتال مرکزی برای انجام تراکنش‌های روزانه استفاده کنند. این تراکنش‌ها به صورت دیجیتالی و از طریق اپلیکیشن‌ها یا پلتفرم‌های پرداخت انجام می‌شوند.
نظارت	بانک مرکزی می‌تواند تراکنش‌ها را نظارت کند تا مطمئن شود که قوانین و مقررات مالی رعایت می‌شوند و اقدامات ضدپولشویی و مقابله با تأمین مالی تروریسم به درستی انجام می‌شود.
امنیت	ارز دیجیتال مرکزی باید از امنیت بالایی برخوردار باشد تا از تقلب و هک جلوگیری شود. برای این منظور، از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند بلاکچین استفاده می‌شود.

کاربردهای ارز دیجیتال ملی

پرداخت‌های روزمره	مردم می‌توانند از CBDC برای پرداخت‌های روزانه خود مثل خرید از فروشگاه‌ها، پرداخت قبض‌ها و غیره استفاده کنند.
تسهیل تراکنش‌های بین‌المللی	با استفاده از ارز دیجیتال ملی، می‌توان تراکنش‌های بین‌المللی را سریع‌تر و با هزینه کمتر انجام داد. این امر به ویژه برای تجارت‌های بین‌المللی بسیار مفید است.
مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم	ارز دیجیتال ملی به بانک‌های مرکزی اجازه می‌دهد تا تراکنش‌ها را بهتر نظارت کنند و به مبارزه با فعالیت‌های غیرقانونی کمک کنند.
شمول مالی	CBDC می‌تواند به افرادی که دسترسی به خدمات بانکی سنتی ندارند، کمک کند تا به راحتی به سیستم مالی دسترسی پیدا کنند و از خدمات آن بهره‌مند شوند.
افزایش کارایی سیستم مالی	با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند بلاکچین، تراکنش‌ها سریع‌تر و با کارایی بالاتر انجام می‌شوند.
پاسخگویی به نیازهای دیجیتالی	در دنیایی که به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌رود، ارز دیجیتال ملی می‌تواند به نیازهای جدید مالی و اقتصادی پاسخ دهد.

ارز دیجیتال ملی در کشورهای مختلف

به دلیل اینکه ارز دیجیتال ملی به طور کلی در ساختار ارزهای دیجیتال تغییرات بنیادین را ایجاد می‌کند، روند به بلوغ رسیدن آن بسیار کند می‌باشد؛ اما با این وجود برخی از کشورها سازوکار استفاده از CBDCها را راه‌اندازی نموده و برخی دیگر نیز در فرآیند آزمایش ارز ملی خود هستند. در ادامه با برخی از آن‌ها آشنا خواهید شد.

ارز دیجیتال ملی باهاما

اولین کشوری که در عمل ارز دیجیتال ملی خود به نام «The Sand Dollar» را معرفی نمود کشور باهاما بود. کشور باهاما به دلیل ساختار جغرافیایی خود که یک مجمع‌الجزایر است، با هدف یکپارچه‌سازی تبادلات در بستر بلاکچین و جلوگیری از پول‌شویی این رمزارز را توسعه داد.

ارز دیجیتال ملی نیجریه

نیجریه نیز از پیشگامان عرضه ارز دیجیتال ملی بوده و موفق به توسعه‌ی رمرزارز «eNaira» شده. استقبال حدود 1 میلیون نفری از این رمزارز در کشوری که حدود 220 میلیون نفر جمعیت دارد، نشان‌دهنده‌ی عدم استقبال عموم مردم از ارز دیجیتال ملی در این کشور آفریقایی بوده.

ارز دیجیتال ملی سوئد

کرون الکترنیک (e-Krona) نام ارز دیجیتال ملی کشور سوئد است که البته در حال طی نمودن فرآیندهای آزمایش است. این کشور اعلام نموده تا زمانی که اطمینان از دسترسی و استفاده‌ی آسان آن توسط تمامی اقشار جامعه پیدا نکند اقدام به معرفی رسمی این رمزارز نخواهد کرد.

ارز دیجیتال ملی چین

مقبولیت و رشد یک رمزارز با تعداد هولدرهای آن ارتباطی مستقیم دارد. یعنی هر چه تعداد دارندگان یک رمزارز بیشتر باشد احتمال ثبات و توسعه آن بیشتر خواهد شد. کشور چین که اولین کشور پرجمعیت دنیاست، به واسطه‌ی همین جمعیت، پتانسیل بسیار بالایی برای ارائه‌ی ارز دیجیتال ملی خود را دارد.

اما با این وجود کشور چین هم همانند سوئد در حال آزمایش رمزارزی به نام یوان دیجیتال (e-CNY) جهت جلوگیری از خطرات احتمالی است. کشورهایی همچون چین که دارای قوانین بازدارنده‌ی بسیاری در قانون اساسی خود هستند به راحتی به پذیرش ارزهای دیجیتال تن نخواهند داد مگر اینکه امنیت و ثبات خودشان به هیچ وجه تهدید نشود. حال با این تفاسیر بایستی منتظر نتایج و کاربردهای ارز دیجیتال ملی چین بمانیم.

ارز دیجیتال ملی ایران

کشور ایران نیز در زمینه‌ی معرفی ارز دیجیتال ملی اقداماتی انجام داده. رمزریال نام ارز دیجیتال ملی ایران است، که چندی پیش سخنانی در رابطه با عرضه‌ی آن به میان آمد اما پس از گذشت حدود 2 سال از اعلام این خبر جزئیات دیگری در رابطه با اجرای این طرح در دست نیست.

البته با توجه به اینکه مقامات کشور ایران مخالفت خود را از ابتدا با توسعه‌ی رمزارزهای فعلی اعلام کرده بودند بعید است که با همین شرایط فعلی حاضر به پذیرش این تحول اجتماعی شوند. به نظر می‌رسد مقامات این کشور زمانی ارز دیجیتال بانک مرکزی را عرضه خواهند کرد که پیش از آن توانسته باشند زیرساخت‌های مربوط به آن یعنی یک بلاکچین خصوصی با ویژگی مدیریت متمرکز را آماده کرده باشند.

بیشتر بخوانید: قوانین ارز دیجیتال ایران

نحوه خرید رمز ارز ملی

باتوجه به اینکه پروژه عرضه رمزارز ریال، در شهریور سال 1401، اجرایی خواهد شد، افراد خواستار بدست‌آوردن این رمز ارز، می بایست در خصوص شروط موجود، برای دریافت ارز دیجیتال ملی ایران، شناخت لازم را داشته باشند. ازاین‌رو، در ادامه، در ارتباط با شروط اثر گذار، در زمان خرید رمز ارز دیجیتال ریال، توضیحات ضروری آورده شده است.

در حال حاضر، فرآیند خرید ارز دیجیتال ملی ایران، احتمال دارد برای سرمایه گذاران، قدری سخت باشد؛ ازاین‌رو، اکثر معامله گران در معامله مالی ارز دیجیتال، ترجیح می دهند از رمز ارز های دیگری، برای سرمایه گذاری خود، استفاده کنند.

ایضاً، هنگام خرید رمز ارز دیجیتال ریال، اعتماد، در زمان اجرای فرآیند خرید رمز ریال بانک مرکزی، برای سرمایه گذاران، بسیار بااهمیت می باشد که پیش بینی می شود در آینده و در هنگام عرضه این ارز دیجیتالی، افزایش ایمنی برای تبادل رمز ارز ها، ایجاد گردد.

حال، در ارتباط با روال خرید رمزارز ملی، باید گفت، با دقت به اینکه در حال حاضر، پروژه عرضه رمز ارز دیجیتال ریال، ازطریق بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اجرایی نشده است و همچنین، شیوع این ارز، در انحصار این بانک می باشد، تا کنون، روال انجام فرآیند خرید رمز ارز دیجیتال ریال، مسجل نشده است.

جمع بندی

در این مقال از مجله‌ی تخصصی پارسیان کریپتو  با یکی از عجیب‌ترین مفاهیم پارادوکس قرن یعنی ارز دیجیتال ملی آشنا شدید. برخی از منتقدین این جریان معتقد هستند، در صورتی که حاکمین دولت‌ها بتوانند در پروژه قبولاندن ارز دیجیتال ملی به مردمان خود موفق شوند، احتمالا بایستی عطای ارز دیجیتال حقیقی را به لقایش بخشید.

البته عده‌ای نیز کاملا مخالف این فرضیه هستند و معتقدند به هر حال با گذشت زمان ارزهای دیجیتال با خاصیت مدیریت غیرمتمرکز جایگاه اصلی خود را پیدا کرده و دولت‌ها توان مخالف با این پدیده را نخواهند داشت. برای فهمیدن عاقبت ارز دیجیتال و ارز دیجیتال ملی بایستی چندین سال صبر کنیم تا در نهایت ببینیم در جنگ بین انسان‌های معمولی و حاکمین کدامیک برنده خواهند شد.

سوالات متداول

ارز دیجیتال ملی چیست؟

رمز ارز ملی به رمزارزهایی گفته می شود که توسط نهادهای مالی و با نظارت و دستور مستقیم نهادهای امنیتی در هر کشوری ایجاد می شوند.

نام ارز دیجیتال ملی ایران چیست؟

رمزارز ریال