آربیتراژ چیست؟ آیا آربیتراژ کم ریسک ترین راه کسب سود از بازارهای مالی است؟

آربیتراژ Arbitrage یک استراتژی سرمایه‌گذاری است که در آن یک سرمایه‌گذار به طور هم‌زمان یک دارایی خاص را در چندین بازار خرید و فروش می‌کند تا از اختلاف قیمت موجود بهره ببرد. منظور از خرید و فروش هم‌زمان، معامله (خرید از یکی و فروش در دیگری) آن دارایی با فاصله‌ای بسیار کوتاه (حتی چند صدم ثانیه‌ای) از هم در دو بازار است.

در استراتژی آربیتراژ معامله‌گر سودهای کوچک قطعی‌تر با ریسک پایین‌تر را به شیوه معمول در معامله دارایی‌های آنلاین ترجیح می‌دهد. وقتی تعداد فرصت‌های آربیتراژ گرفتن بیشتر می‌شود، هم‌زمان با افزایش تجربه معامله‌گر در تشخیص دقیق آن‌ها در بازارهای مختلف، مجموع سود‌ها به شکلی نمایی افزایش می‌یابد. به دلیل پیچیدگی نسبی در تشخیص و اجرای معاملات آربیتراژ، این استراتژی معمولا توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری و معامله‌گران باتجربه انجام می‌گیرد.

علاوه بر تجربه، معامله‌گران از الگوریتم‌ها و ربات‌های هوشمند و خودکار برای تشخیص فرصت‌های Arbitrage و انجام معاملات متناظر با آن‌ها استفاده می‌کنند. در نتیجه، برای اتخاذ این شیوه از معامله در انواع بازارهای رمزارز، سهام، فارکس یا کالا، شما علاوه بر دانش بنیادی درباره آربیتراژ، به ابزارهای تکنیکال آن مانند الگوریتم‌های تحلیل بازار و تشخیص شکاف‌های قیمتی نیاز دارید.

آربیتراژ چیست؟

آربیتراژ یک استراتژی سرمایه‌گذاری است که در آن هدف معامله‌گر سود بردن از قیمت‌های متفاوت برای یک دارایی در بازارهای مختلف است. بنابراین، اصلی‌ترین بخش از استراتژی آربیتراژ تشخیص چنین فرصت‌هایی در بازار است، قبل از آنکه دیگران از آن بهره ببرند و باعث پر شدن شکاف قیمتی شوند.

وجود آربیتراژ در بازارهای مالی معمولا متأثر از تفاوت جغرافیایی دو بازار یا تأخیر در مبادله اطلاعات بین آن‌هاست. هرچقدر کانال ارتباطی بین یک بازار و دیگران کمتر باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که در آن فرصت‌های آربیتراژ رخ دهند. آربیتراژ مختص بازار خاصی نیست و تقریبا در تمام بازارهای مالی مانند بازار ارز دیجیتال، بازار سهام و فارکس قابل بهره‌برداری است.

در Arbitrage معمولا از الگوریتم‌های پیچیده برای کشف و بهره‌گیری از اختلاف قیمت استفاده می‌شود. در واقع، اکثر موسسات مالی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و معامله‌گران حرفه‌ای از الگوریتم‌های آماری برای مقایسه روند بازارها و پیش‌بینی فرصت‌های آربیتراژ بهره می‌گیرند (به همین دلیل گاها آن را آربیتراژ آماری نیز می‌نامند).

در استراتژی آربیتراژ معامله‌گر نیاز به قدرت مالی به مراتب بیشتری دارد، زیرا باید تعداد بیشتری از اوردرهای معاملاتی را تعریف کند تا از تفاوت اندک قیمتی سود ببرد. بخصوص، معامله‌گر باید مراقب کارمزد تراکنش‌ها و تفاوت آن در بازارها و صرافی‌های مختلف باشد. علاوه بر این، فرصت‌های آربیتراژ با همان سرعتی که به وجود می‌آیند (در ثانیه) با همان سرعت نیز کشف و ناپدید می‌شوند.

مثالی برای درک بهتر Arbitrage

برای درک بهتر مفهوم Arbitrage فرض کنید شما علاقه‌مند به معامله در بازارهای ارز دیجیتال هستید و قصد خرید و نگهداشت بلندمدت ارزها را ندارید، شاید به این دلیل که نوسان در بازار زیاد است یا احتمال می‌دهید که قیمت‌ها به زودی سقوط کنند.

در سناریوی آربیتراژ فرض می‌کنیم دو صرفی A و B وجود دارند که هر دو امکان معامله بیت‌کوین را به مشتریان خود می‌دهند.

• قیمت بیت‌کوین در صرافی A: 59 هزار دلار
• قیمت بیت‌کوین در صرافی B: 59.3 هزار دلار

اولین گام، تشخیص این تفاوت قیمت در بازار و اطمینان از انجام معاملات در این دو قیمت است. از آنجا که بیت‌کوین در صرافی A ارزان‌تر است شما مقدار مشخصی از آن را با قیمت 59 هزار دلار می‌خرید. بلافاصله بیت‌کوین خریداری شده را به صرافی B منتقل می‌کنید (به معاملات آن). البته باید قبل از این گام از کارمزد و زمان موردنیاز برای انتقال مطمئن شده باشید تا به دلیل فرایند انتقال با ضرر مواجه نشوید.

پس از اینکه سفارش فروش بیت‌کوین خود را در صرافی B با قیمت 59.3 هزار دلار گذاشتید، از آنجا که قیمت لحظه‌ای بازار است و معاملات در آن انجام می‌شود، با احتمال زیاد سفارش سریعا به فروش می‌انجامد و شما 300 دلار به ازای هر بیت‌کوین که خریده‌ بودید سود می‌کنید.

اگر فرض کنیم که کارمزد انجام تراکنش 0.1 درصد بوده، شما باید مقادیر زیر را به عنوان کارمزد به صرافی‌ها پرداخت کنید:

• کارمزد صرافی A: 0.1*0.01*5900 = 59
• کارمزد صرافی B: 0.1*0.01*59300= 59.3

در نتیجه سود نهایی این استراتژی آربیتراژ برابر است با:

118.3-300= 181.7 دلار

انواع آربیتراژ در ارزهای دیجیتال

تفاوت سیاست‌های معامله‌گری در بازارهای مختلف، نرخ کارمزدها در انواع صرافی‌ها، تفاوت سیاست‌های ملی کشورها برای کنترل بازارهای معامله ارز دیجیتال و اختلاف در ذات و شبکه معاملاتی ارزها باعث به وجود آمدن رده‌های متفاوتی از انواع آربیتراژ مناسب برای انواع ارزهای دیجیتال می‌شود. این استراتژی‌ها از نظر پیچیدگی و سطوح ریسک متفاوت‌اند و به همین دلیل به معامله‌گران این امکان را می‌دهند که بسته به قدرت ریسک‌پذیری و تخصص خود استراتژی مناسب را انتخاب کنند. در ادامه چند استراتژی متداول بر پایه آربیتراژ را ارائه می‌کنیم.

آربیتراژ صرافی

آربیتراژ صرافی رایج‌ترین شیوه آربیتراژگیری است که در ایران نیز محبوبیت بالایی دارد. این شیوه شامل خرید یک ارز دیجیتال در یک صرافی با قیمت پایین و فروش آن در صرافی دیگر، تقریبا بلافاصله، با قیمت بالاتر است. فرصت‌های آربیتراژ زیادی به دلیل این تفاوت قیمتی به وجود می‌آیند که اکثرا متأثر از سیاست متفاوت صرافی‌ها در عرضه و تقاضا، کارمزدها، میزان نقدینگی در هر بازار و حتی اعمال نفوذ بر معاملات است.

آربیتراژ مثلثی

این استراتژی از نوع قبلی پیچیده‌تر از آربیتراژ در بازار کریپتو است و اساس آن تنها بر پایه تفاوت در قیمت یک ارز دیجیتال خاص نیست. برعکس، در اینجا شما با سه ارز دیجیتال مختلف سرو کار دارید که در صرافی‌های مختلفی نیز معامله می‌شوند. شما باید حلقه‌ای سودآور از معاملات بسازید که با جابه‌جایی سریع دارایی‌ها بین صرافی‌های مختلف، از اختلاف قیمت‌ و ارزش‌گذاری آنی 3 ارز دیجیتال به سود برسید.

برای مثال، شما می‌توانید بیت‌کوین را در صرافی A بخرید، آن را با اتریوم در صرافی B معامله کنید و سپس اتریوم را با لایت‌کوین در صرافی C معامله کنید؛ در ادامه از لایت‌کوین‌ها برای خرید بیت‌کوین بیشتر در صرافی A استفاده می‌کنید. بنابراین، شما باید تحقیق بیشتر و با جزئیاتی از قیمت‌ها، کارمزدها، نقدینگی و حجم معاملات در سه بازار مختلف داشته باشید تا بتوانید سودآوری معاوضه‌ها را محاسبه و در زمان مناسب خرید و فروش کنید.

آربیتراژ آماری یا استوکستیک

چنانکه از نام آن پیداست، در آربیتراژ آماری از مدل‌های ریاضیات آماری برای تجزیه و تحلیل بازار و شناسایی روندهای متفاوت در قیمت‌گذاری در بازار استفاده می‌شود. به دلیل پیچیدگی بالای محاسباتی، این روش باید با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای ایجاد شده برای تشخیص ناکارآمدی بازار پیاده‌سازی شود.

دو مولفه اصلی این استراتژی، سیستم خودکار (Automated systems) و معاملات با فرکانس بالا یا High-Frequency Trading  هستند. اولین مربوط به تکنیک‌ها و ابزارهای موجود در خودکارسازی روند سفارش‌گذاری و تشخیص تفاوت در قیمت‌ها و دومی پشتیبان الگوریتم و برای تشخیص به موقع فرصت‌های آربیتراژ و تعیین نقاط ورود و خروج مطمئن است.

دو رویکرد زیر از انواع زیرمجموعه آربیتراژ آماری و محبوب‌ترین آن‌ها در بازارهای ارز دیجیتال هستند:

معاملات جفت ارز دیجیتال: دو ارز دیجیتال با ارتباط بالا (correlation یا همبستگی آماری بالا) مانند بیت‌کوین و اتریوم را شناسایی کنید. مدلی آماری برای تشخیص اینکه چه زمانی رابطه قیمت این دو ارز از روندهای تاریخی منحرف می‌شود را طراحی کنید. وقتی قیمت یکی از آن‌ها نسبت به دیگری اشباع شد (مثلا بیت‌کوین خیلی بالا رفت و اتریوم خیلی کمتر از مقدار مورد انتظار رشد کرد) آن را بفروشید و دیگری را بخرید.

بازگشت به میانگین: یک مدل بازگشت به میانگین را بر اساس تاریخچه معاملات یک ارز دیجیتال ایجاد کنید. اگر قیمت فعلی به طور قابل‌توجهی از میانگین تاریخی انحراف داشته باشد، مدل ممکن است سیگنال خرید (اگر قیمت بسیار پایین‌ باشد) یا فروش (اگر قیمت نسبت به پیش‌بینی بسیار بالا باشد) را صادر کند.

آربیتراژ مکانی

این استراتژی به دنبال تشخیص تفاوت قیمت در معاملات یک ارز در جغرافیاهای مختلف است. برای مثال، صرافی‌های ایرانی ارز دیجیتال شبیه پل‌هایی به بازارهای بین‌المللی ارز دیجیتال هستند و همین واسطه بودن گاهی به معنی بروز اختلاف در قیمت‌ها است. به همین دلیل، معامله‌گری که امکان خرید و فروش در هر دو صرافی داخلی و خارجی را دارد می‌تواند از چنین فرصت‌های آربیتراژی (که تعداد آن‌ها هم کم نیست) استفاده خوبی ببرد.

آربیتراژ اختیار معامله

یکی از شیوه‌های کمی تکنیکال‌تر اما بسیار موفق، آربیتراژگیری از اختیار معامله دارایی‌های قابل معامله است.  به ویژه، اختیار معامله‌ یا آپشن‌ها غالبا با نوسان بیشتری همراه‌اند، صرافی‌ها کارمزدهای متفاوت‌تری بر آن‌ها اعمال می‌کنند و با ذات استراتژی‌های مبتنی بر پیش‌بینی آماری سازگارترند.

چگونه از آربیتراژ درآمد کسب کنیم؟

به دلیل دیجیتالی‌شدن تمام معاملات در بازارهای مالی و امکان رصد آنی قیمت‌ها در تمام بازارها، فرصت‌های آربیتراژ با فرکانس کمتری بروز می‌کنند و به سرعت محو می‌شوند. بنابراین، کلیدی‌ترین عامل در سودآوری استراتژی‌های مبتنی بر آربیتراژگیری، پارامتر زمان و واکنش سریع به فرصت‌هاست.

علاوه بر دانش تکنیکال که برای تمام انواع استراتژی‌ها لازم است، در Arbitrage  شما به ابزارهای تخصصی‌تر مانند الگوریتم‌های مبتنی بر یادگیری ماشین و مدل‌سازی آماری نیاز دارید. به ویژه، از آنجا که با کاهش زمان واکنش استرس و خطای انسانی بالا می‌رود، در آربیتراژ به خودکارسازی بیشتری نیاز است تا با کاهش خطا بهترین واکنش به فرصت‌ها داده شود.

بهترین تمرین قبل از ورود حرفه‌ای به دنیای آربیتراژگیری و تبدیل آن به استراتژی غالب برای خود، نوسان‌گیری در بازاری است که می‌خواهید در آن معامله کنید. نوسان‌گیری ویژگی‌های بسیار مشابهی با آربیتراژگیری دارد، بخصوص نیاز هر دو به واکنش سریع و ورود و خروج‌ها با فرکانس بالا باعث می‌شود که تبحر در نوسان‌گیری به موفقیت در آربیتراژگیری نیز منجر شود.

مورد بعدی امکان مشارکت هم‌زمان در معاملات صرافی‌های داخلی و خارجی است، بخصوص در معاملات ارزهایی که در هر دو بازار معامله می‌شوند. هرچقدر دسترسی بیشتری به بازارهای مختلف داشته باشید، امکان بیشتری در تشخیص فرصت‌های Arbitrage و بهره‌ بردن از آن‌ها دارید. با این حال، همیشه باید مراقب تفاوت در کارمزدها، قوانین معاملاتی، نقدینگی در بازارها و دیگر پارامترهای مرتبط و متفاوت در عملکرد صرافی‌ها باشید.

مزایا و معایب Arbitrage

استراتژی آربیتراژ یعنی استراتژی تشخیص خطا و غفلت در بازار، چیزی که دیگران از آن باخبر نیستند و شما فرصتی بسیار کوتاه برای بهره‌گیری از آن دارید. همین فاصله کوتاه زمانی یعنی استرس بالا در معاملات و ترس از گیر افتادن در یک دارایی خاص.

مزایای Arbitrage

امکان سود بدون دردسر در صورت تشخیص به موقع: اگر به درستی اختلاف قیمت‌ها را تشخیص دهید، بدون نیاز به قبول ریسک معاملات می‌توانید تفاوت در قیمت‌ها را در بازه کمی به سود تبدیل کنید.

تنوع در پرتفوی: با فعالیت در رده بالایی از دارایی‌ها و صرافی‌ها، تنوع خوبی به پرتفوی خود می‌دهید تا ریسک و ضرر یک معامله و دارایی باعث تخریب استراتژی کلی سرمایه‌گذاری شما نشود.

استفاده در دوران رکود یا سقوط بازار: وقتی رکود یا سقوطی ممتد در بازار شکل می‌گیرد، تفاوت در معاملات و رفتار معامله‌گران افزایش می‌یابد و همین امر باعث بروز فرصت‌های Arbitrage بیشتر می‌شود.

امکان استفاده از ابزارهای خودکار: ابزارهای زیادی برای معاملات آربیتراژ تعریف شده‌اند که نیاز به حضور دائمی شما در معاملات را به حداقل می‌رسانند. بسیاری از این الگوریتم‌ها قابلیت شخصی‌سازی دارند و شما می‌توانید برداشت‌های خود را نیز به صورت تغییراتی در الگوریتم‌ها وارد استراتژی آربیتراژگیری کنید.

آربیتراژ مکانی: برای ایرانی‌ها، به دلیل وجود اختلاف قیمت در صرافی‌های داخلی و خارجی، آربیتراژ مکانی بسیار باب است و تقریبا هر روز شما می‌توانید فرصت‌های محدودی را کشف کنید.

معایب Arbitrage

گیر افتادن در نوسان بازار: آربیتراژ به ورود و خروج‌های مکرر در انواع ارزها و انواع بازارها نیاز دارد. بنابراین، ریسک گیرافتادن در نوسان بازار و سقوط‌های ناگهانی نیز بالا می‌رود. به همین دلیل توصیه می‌شود که استراتژی Arbitrage خود را با تعیین دقیق حد ضرر و سود پیش ببرید و به این حدود پایبند باشید.

هزینه تراکنش‌ها: از آنجا که با صرافی‌های مختلفی باید کار کنید و هر صرافی کارمزد متفاوتی دارد، احتمال دارد مجموع کارمزدها آنقدر بالا رود که سود حاصل را به صفر یا حتی منفی برساند. بنابراین، اولین گام در تشخیص Arbitrage، تشخیص میزان سود آن منهای کارمزد و تعیین سود خالص است.

نیاز به تکنیکال بیشتر: به دلیل نیاز مبرم این روش به بررسی داده‌های تاریخی و پیش‌بینی روندها، شما به دانش تکنیکال بیشتری نیاز دارید. به ویژه، تشخیص فرصت‌های آربیتراژ به معنی استفاده از الگوریتم‌های هوشمند و ربات‌های معامله‌گر است که خود بر پیچیدگی استراتژی می‌افزاید.

محدودیت در تعداد فرصت‌ها: به دلیل پیشرفت بالا در معاملات آنلاین، قیمت‌ها در لحظه به روز می‌شوند و شکاف‌های قیمتی به سرعت حذف می‌گردند. بنابراین، اگر تشنه معامله و علاقه‌مند به خرید و فروش مکرر هستید، شاید آربیتراژگیری در همه زمان‌ها و برای همه ارزها مناسب نباشد.

نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر: شما باید تعداد زیادی از سفارشات را در لحظه تعریف و با ورود و خروج‌های مکرر سودآوری کنید. به همین دلیل، شما به سرمایه بیشتری برای اعمال سفارشات خرید و فروش نیاز دارید.

نکات تکمیلی درباره آربیتراژ

نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد، قانونی بودن یا نبودن معاملات آربیتراژ است. در اکثر کشورهایی که معاملات ارز دیجیتال در آن‌ها انجام می‌شود، معاملات آربیتراژ ارز دیجیتال نیز هیچ منع قانونی ندارند. در ایران نیز وضعیت مشابهی حکم‌فرماست، همچنان که معامله کریپتو منع قانونی ندارد، شما می‌توانید از استراتژی Arbitrage نیز برای سودآوری در آن بهره بگیرید.

موضوع بعدی استفاده از ربات‌های معاملاتی است. باور غالب این است که الگوریتم‌های معامله‌گر می‌توانند تمام مراحل معامله‌گری را به صورت خودکار و بدون نیاز به دخالت معامله‌گر انجام دهند. با این حال، هیچ شرکت سرمایه‌گذاری یا صندوق سرمایه‌ای معاملات خود را به صورت کامل به دست ربات‌ها و الگوریتم‌ها نمی‌سپارد. این الگوریتم‌ها به صورت مرتبط رصد و بازنگری می‌شوند. بخصوص، از داده‌های جدید برای آموزش دوباره الگوریتم و آزمایش و خطای مستمر عملکرد آن بهره گرفته می‌شود.

فراموش نکنید که اگر قرار بود یک ربات بتواند تمام فرصت‌های آربیتراژ را تشخیص دهد و معامله کند، آن وقت هیچ کس نیازی به ترید شخصی نداشت و همه از شکاف‌های قیمت خبردار می‌شدند و دیگر فرصتی به نام Arbitrage وجود نداشت. به همین دلیل، حتی در استفاده از الگوریتم‌های معامله‌گری نیز رقابت بالایی در بهبود عملکرد الگوریتم با به‌روز رسانی مرتب آن و استفاده از نرم‌افزارهای کمکی تحلیل بازار وجود دارد.

پلتفرم‌ها و ربات‌ها برای معامله خودکار کریپتو

وبسایت‌ها و ربات‌های (Bots) زیادی وجود دارند که ادعا می‌کنند به صورت خودکار برای شما فرصت آربیتراژ پیدا می‌کنند و با خرید و فروش به‌موقع باعث سودآوری در آن‌ها می‌شوند. با این حال، هیچکدام از این خدمات تضمین 100 درصدی برای سود بردن از معاملات Arbitrage نیستند و فقط می‌توان از آن‌ها به عنوان ابزارهای کمکی در تحلیل بازار و تشخیص اختلاف قیمت‌ها استفاده کرد.

نمونه‌های زیر 10 Bot مشهور برای معاملات خودکار در کریپتو با استراتژی Arbitrage هستند:

• Coinrule
• Cryptohopper
• Bitsgap
• Wunder Trading
• Gimmer
• 3Commas
• HaasOnline
• Gunbot
• Pionex
• Botsfolio

 

جمع‌بندی

در بازارهای معاملاتی، تغییرات قیمت به صورت لحظه‌ای انجام می‌گیرند و همین امر باعث می‌شود همیشه امکان شکاف قیمتی بین دو بازار یا صرافی باشد. با این حال، با توسعه تکنولوژی و افزایش شفافیت در بازارهای مالی، شکاف قیمتی به حداقل رسیده و یافتن فرصت‌های Arbitrage نیازمند استفاده از الگوریتم‌های خودکار است. درنهایت، ترکیبی از الگوریتم‌های معاملاتی، دانش تکنیکال و هوشیاری در معاملات می‌تواند رمز موفقیت در استراتژی آربیتراژ باشد.

سوالات متداول

چه صرافی برای آربیتراژ مناسب است؟

تقریبا در تمام صرافی‌ها شما می‌توانید استراتژی آربیتراژ را پیاده‌سازی کنید، نکته فقط در تشخیص اختلاف قیمت‌ها و واکنش سریع به آن‌هاست. با این حال، اگر سرعت انجام تراکنش‌ها در صرافی بالا نباشد یا کارمزدها بالا باشد، آنگاه شما حتی با تشخیص درست فرصت‌های Arbitrage نیز امکان سودآوری از این معاملات را ندارید.

آیا آربیتراژ ارز دیجیتال قانونی است؟

بله، تا زمانی که معامله ارز دیجیتال منع قانونی نداشته باشد، استراتژی مبتنی بر کشف آربیتراژ نیز مشکل قانونی ندارد.

کدام صرافی ایرانی برای آربیتراژگیری بهتر است؟

تقریبا در اکثر صرافی‌های ایرانی شما امکان پیاده‌سازی استراتژی Arbitrage را دارید. فقط باید سراغ صرافی‌هایی بروید که عملکرد سریع‌تری دارند (در انجام تراکنش‌ها) و کارمزد کمتری بابت هر تراکنش دریافت می‌کنند. برای آگاهی بیشتر و انتخاب درست بهترین صرافی ایرانی به مقاله مرتبط پارسیان کریپتو مراجعه کنید.