دییم چیست؟ همه چیز درباره ارز دیجیتال فیسبوک Diem + آینده

پروژه رمز ارز دییم (Diem) در سال 2019 توسط غول حوزه فناوری Facebook معرفی شد. هدف اولیه فیسبوک طراحی و پیاده‌سازی یک سیستم پرداخت دیجیتال با اصول و مفاهیم موجود در اقتصاد غیرمتمرکز و در تناظر با ابزارهای مالی دیگری چون بیت‌کوین بود.آنچه فیسبوک Libra نامیده بود .

یک حرکت جاه‌طلبانه در تسخیر مسیرهای پرداخت و تغییر رویه‌های معمول، مانند پرداخت با کارت‌های اعتباری، با شیوه‌ای دیجیتال و بر بستر بلاک‌چین بود. چند ماه از معرفی پروژه نگذشته بود که اسم آن به Diem تغییر یافت و استیبل‌کوین الحاقی پیش‌فرض آن با سیلی از اخطاریه‌ها و پیگیری‌های قانونی مواجه شد.

این پروژه هرگز عمومی نشد و دلیل اصلی آن مشکلی بود که در تعریف ساختار کنترلی رمز ارز وجود داشت. باید اشاره کرد که رمز ارز فیسبوک اگرچه ساختاری مشابه بلاک‌ چین داشت، اما هرگز غیرمتمرکز نبود و قرار بود گروهی تحت عنوان Validators بر عملکرد آن و تراکنش‌هایش نظارت کنند. همین تعریف و ساختار کنترلی بود که پیگیری‌های قانونی، عدم تمایل جمعی و درنهایت عقب‌نشینی فیسبوک از پروژه را منجر شدند.

بیشتر بخوانید: رمز ارز چیست

دییم چیست؟

Diem یک پروژه رمزارز و محصول ذهن مارک زاکربرگ بود؛ مالک فیسبوک می‌خواست چنگی به دنیای کارت‌های اعتباری بزند و فعالیت‌های مالی چون اعتباردهی، پرداخت حقوق در شرکت‌ها و خریدهای روزانه مردم را بر یک بستر دیجیتال مشابه با بلاک‌چین تعریف کند.

مشکل اصلی این پروژه دیجیتال فیسبوک، شبکه بلاک‌ چین آن بود که برخلاف انواع غیرمتمرکز سنتی مانند بلاک‌چین بیت‌کوین، گره‌هایی داشت که تنها توسط چند سرور خاص و تحت کنترل فیسبوک اجرا می‌شدند. این گروه 28 عضوی مسئول تحکیم ساختار بلاک‌چین و نظارت بر عملکرد آن بودند.

Diem Associastion سازمانی است که توسط فیسبوک تأسیس شد تا بر عملکرد سراسری این استیبل‌کوین نظارت داشته باشد. درواقع، حضور این سازمان نظارتی است که ادعای آن مبنی بر غیرمتمرکز بودنش را تقریبا رد می‌کند. جالب اینکه، شرکت‌های مالی و مطرح خصوصی دنیا عضو این سازمان به‌ ظاهر نظارتی بودند.

بیشتر بخوانید: بلاکچین چیست

رابطه دلار با دییم

در زمان معرفی، دییم قرار بود که جایگزینی دیجیتال برای دلار آمریکا باشد. بنابراین، هدف حفظ ارزش هر دییم نزدیک به 1 دلار آمریکا بود. اما ابزاری که چنین اتصال عمیقی با اقتصاد یک کشور دارد، یا باید کاملا غیرمتمرکز باشد یا اینکه به‌طور کامل توسط سیستم اقتصادی آن دولت کنترل گردد.

نزاع بین نهادهای اقتصادی آمریکا و شرکت فیسبوک، دییم را تا مرز نابودی کشاند. درنهایت، در سال 2022، فیسبوک تمام دارایی‌ها و تکنولوژی متناظر با Diem را به شرکت Silvergate Capital واگذار کرد (با قیمت 50 میلیون دلار) که یک شرکت فعالت در حوزه FinTech و بانکداری است.

مزایای ارز دییم چیست؟

دییم قرار بود یک پول دیجیتال باشد که در قالب والت‌های رمزارز مختلف به سیستم مبادلات دیجیتال بپیوندد. شبیه خرید از یک فروشگاه آنلاین، شما می‌توانستید از حساب دیجیتال خود برای پرداخت استفاده کنید و اعتبار آن را از دارایی‌های دیجیتال و غیردیجیتال خود بگیرید.

دییم ازجمله اولین استیبل‌ کوین‌ ها است که قرار بود با دارایی‌های مختلفی چون سهام، املاک متاورسی، حساب‌های بانکی و حتی اوراق قرضه پشتیبانی شود.در ساده‌ترین فرمت از آن، شما با پرداخت پول رایج به بانک‌ها و موسسات مشخصی (عموما عضو گروه نظارتی Diem)، از آن‌ها اعتباری در توکن‌های Diem دریافت می‌کردید.

به‌ویژه، چهارچوب اولیه و بلاک‌چین دییم به‌گونه‌ای طراحی شده بود که کسب‌وکارهای مختلف بتوانند از آن در سیستم خریدوفروش خود بهره بگیرند. شبیه امتیازها و کدهای تخفیف رایج، شرکت‌ها در مقابل خرید و وفاداری شما، این توکن‌ها را به حساب کیف دیجیتال شما واریز می‌کردند تا در خریدهای بعدی از آن‌ها به جای پول رایج استفاده کنید.

تفاوت‌های اصلی رمز ارز فیسبوک با سایر رمز ارزها چیست؟

تفاوت اصلی در استیبل‌ کوین بودن آن و ارزش متناظر با دارایی پوششی آن است. به‌عبارتی، رمز ارز فیسبوک ارزش ذاتی نداشت، بلکه اتصال توکن‌های آن به دارایی‌های فیزیکی و سهام بود که قرار بود به آن‌ بهای مالی بدهد. دوم اینکه، دییم نه شبیه توکن‌های معمول بود .

که بر روی سایر بلاک‌ چین‌ها تعریف شود، نه رمزارز بومی یک بلاک‌چین خاص بود. به‌طور دقیق‌تر، دییم یک مفهوم بود که بر بستر یک پایگاه‌ داده رمزگذاری‌شده اما شبه‌متمرکز خلق شده بود. بنابراین، آن جذابیت لازم که محصول دنیای پر از رمز و راز بلاک‌چین، اعداد اول و استقلال آن‌هاست را نداشت.

در پَس سازمانی که تحت عنوان Libra Association و برای مدیریت این رمزارز تأسیس شده بود، علاوه بر فیسبوک، شرکت‌های دیگری چون Visa، Mastercardو PayPal بودند. در واقع، هرچقدر بیشتر درباره آن شفاف‌سازی میشد، از جذابیت آن کاسته میشد و متمرکز بودن و شباهت آن با ارزهای متمرکز نمایان‌تر می‌گشت.

بیشتر بخوانید: دیفای 2 چیست

دلایل شاخص در شکست رمز ارز دییم

بلاک‌ چین لیبرا به گونه‌ای طراحی شده بود که بر روی عموم توسعه‌دهندگان باز بود و هرکسی که خواهان بود می‌توانست بر روی این بلاک‌چین، اپلیکیشن و خدمات دیجیتال دیگر تعریف کند. این خاصیت دسترسی آزاد همراه با مزایا و مطلوبیت همه‌گیری که داشت معایب امنیتی شاخصی را نیز تعریف می‌کرد.

برای لحظه‌ای، پلکانی را در نظر بگیرید که برای رده بالایی از افراد جا دارد و با استفاده از آن می‌توان به حدود خصوصی دیگران سرک کشید. بلاک‌چین فیسبوک درواقع چنین خاصیتی داشت که همه می‌توانستند از آن بالا بروند، اما بعضی‌ها را قادر به دستیابی و سوء استفاده از اطلاعات مالی و شخصی افراد می‌کرد.

علاوه‌براین، علیرغم ادعای طراحان آن، این بلاک‌چین غیرمتمرکز نبود و این امر با اصول و رسالت بلاک‌چین مغایرت داشت. بلاک‌چین با هدف تمرکززدایی ایجاد شده بود و هرآنچه با این نام عرضه می‌شد، باید در اولین نگاه، این خاصیت را از خود به نمایش می‌گذاشت.

واکنش معکوس به نام فیسبوک

نام بزرگی چون فیسبوک بر روی این حرکت دیجیتال و تلاش برای برهم زدن نظم جهانی و دولتی در امور مالی و فعالیت‌ بانک‌ها، هدفی برای حمله دولت‌ها، بخصوص آمریکا، را تعریف کرده بود. در دنیای رمزارز، چهره رمزآلود طراح و خالق بلاک‌چین همیشه یک مزیت بوده و سیاست پشتیبانی و ادعای خلق آن معمولا با چالش انتقاد سازمان‌های دولتی و تلاش برای لغو آن همراه است.

علاوه‌براین، سازمان‌های حقوقی و حتی اجتماعی بر این باور بودند که هدف فیسبوک از طراحی این رمزارز، دور زدن سیستم‌های مالیاتی و نظارتی و حتی پولشویی است. چنانکه فیسبوک می‌توانست عرضه Diem را به‌گونه‌ای طراحی کند که بازار آن برای همیشه در کنترل شرکت باشد.

Diem در مقابل CBDCها

از سال 2016، بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف درصدد ورود به دنیای ارزهای دیجیتال و تعریف رمزارزهای مختص خود برآمده‌اند. CBDC مخفف ارز دیجیتال بانک مرکزی است که به تفکر و نامی پیش‌فرض برای تفکیک رمزارزهای دولتی از سایر رمزارزها اشاره دارد.

دلار دیجیتال، ریال دیجیتال، یورو دیجیتال و…، همه نمونه‌هایی از CBDC خواهند بود. این نگارش‌های دولتی از رمزارزها رقیبان اصلی استیبل‌کوین‌ها و اصلی‌ترین دلیل در شکست دییم بودند. به‌ویژه، رمزارزی چون دییم یک چالش و تهدید برای سیستم‌های اقتصاد سنتی است و اگر دولت‌ها هیچ کنترلی بر آن‌ها نداشته باشند، درواقع کنترل متمرکزی بر کلیت اقتصاد نخواهند داشت.

همچنین، ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی هرگز به قابلیت غیرمتمرکز بودن نمی‌رسند و اصلی‌ترین چالش در تعریف و گسترش آن‌ها در بازارهای مالی، همین ویژگی تمرکزگرایی آن‌ها حول بانک مرکزی و سیستم اقتصاد سنتی است.

DIEM دربازارهایی مانند Binance و Coinbase

چنانکه گفته شد، ارز دیجیتال فیسبوک هرگز به مرحله عرضه در بازارهای دیجیتال و خرید و فروش توسط فعالان بازار رمزارزها نرسید. با جستجوی این رمزارز در بازاری چون Binance به اعدادی مثل 0.0000025 یا شبیه آن می‌رسید که قیمت یا نماینده این رمزارز نیستند، چراکه هرگز خرید و فروش نشده است.

آینده ارز دیجیتال فیسبوک چگونه خواهد بود؟

اگر بخواهیم خیلی واقع‌ بین باشیم، Diem در بهترین حالت می‌تواند به‌عنوان یک تکنولوژی برای تبادل ارزش مالی بین نهادهای دولتی یا خصوصی استفاده شود. با این وجود، بلاک‌چین آن امکان تغییر به انواع غیرمتمرکز را دارد، هرچند سازندگان، و صاحبان جدید، آن هیچ حرفی از تغییر آن به یک بلاک‌چین غیرمتمرکز به زبان نمی‌آورند.

یادمان نرود که دییم و بلاک‌چین آن شبیه اتر و اتریوم نیستند، آن‌ها با تفکر اقتصاد آزاد و غیرمتمرکز ایجاد نشده‌اند. بنابراین، یا باید در قالب ابزاری درون سازمانی یا نهایتا دولتی استفاده شوند، یا اینکه از مبنا تغییر یابند و قالب غیرمتمرکز به خود بگیرند.

درنهایت، برای کسانی که در دنیای رمزارزها فعال‌اند، ارز دیجیتال فیسبوک یک گزینه برای پیگیری و سرمایه‌گذاری نیست. حداقل تا زمانی که تغییری بنیادی در تعریف و عرضه آن ایجاد نشده، تعریف یک استراتژی معامله برای Diem منطقی نیست.

جمع‌ بندی 

دنیای بلاک‌ چین و رمز ارزهایی که از آن قدرت می‌گیرند، تشنه شفافیت و عبور از موانع تمرکزگرایی سنتی هستند. هرآنچه در قالبی شبیه به سیستم‌های سنتی و تحت کنترل سازمان‌های دولتی و خصوصی تعریف گردد، تاریخ نشان داده که موفقیت چندانی نخواهد یافت.

قدرت بیت‌کوین، برای مثال، به استقلال آن، عدم تملک ساختار و حتی شناسنامه آن توسط شخص یا سازمانی، همه‌گیر بودن، تساوی در دسترسی‌های آن و رمزآلود بودن کلیت بلاک‌چین بیت‌‌کوین است. دنیا با سرعتی از جنش پردازش CPUهای امروزی، به سمت دیجیتالی‌شدن حرکت می‌کند و در این دیجیتالی‌شدن، تنها ابزارهایی محبوب‌ و ماندگارند که بیشترین سنت‌شکنی‌ها را کرده‌اند و کمترین وابستگی سازمانی و شخصی دارند.

سوالات متداول

۱. دییم چیست؟

دییم سیستم پرداخت مبتنی بر فناوری بلاکچین و همین‌طور یک استیبل‌کوین است. شرکت متا (فیسبوک سابق) این پروژه را راه‌اندازی کرد. این پروژه قبلا نام لیبرا (Libra) را یدک می‌کشید. با این حال، متا تصمیم گرفت که در دسامبر ۲۰۲۰ نام ارز لیبرا فیسبوک را به دییم تغییر دهد.

۲. ارز دیجیتال فیسبوک چیست؟

ارز دیجیتال فیسبوک دییم (Diem) نام دارد. ارز دیجیتال فیسبوک همچون سایر رمزارزها با هدف خاصی عرضه شد. ایده مارک زاکربرگ و تیم متا این بود که با ارز دیجیتال خود روش رایگانی برای مبادله شفاف و ایمن را به وجود بیاورد. زاکربرگ این هدف را دنبال می‌کرد که بتواند با ارز دیجیتال خود مشکلات کاربران برای نقل و انتقال را با کم‌ترین کارمزد ممکن حل کند. او همچنین می‌خواست ارز دیجیتال دییم یک ارز دیجیتال پایدار و با ثبات (با پشتوانه‌ی واقعی همچون استیبل کوین‌ها) باشد. با این حال، پروژه ارز دیجیتال فیسبوک هیچ‌وقت آن‌طور که زاکربرگ و همکارانش در شرکت متا پیش‌بینی می‌کردند موفقیت‌آمیز نبود.

۳. ارز لیبرا فیسبوک چیست؟

ارز لیبرا فیسبوک نام سابق پروژه‌ی دییم فیسبوک بود. زاکربرگ تصمیم داست با ارز لیبرا فیسبوک که مبتنی بر بلاکچین و از طریق سبدی از ارزهای فیات پشتیبانی می‌شد، پلی بین قلمروی کریپتو و پول فیات بزند. اما با وجودی که ارز لیبرا فیسبوک به دنبال به کمک امنیت بلاکچین، تمرکززدایی و پشتوانه کوین با پول نقد بود، اما نتوانست در این راه به هدف‌هایش برسد.