معرفی الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال؛ آموزش معامله با Head and Shoulders Pattern

یکی از روش‌های تحلیل بازارهای مالی که توسط معامله‌گران مورد استفاده قرار می‌گیرد، تحلیل تکنیکال است. ابزارهای تحلیل تکنیکال بسیار توسعه یافته‌اند و این امکان را برای افراد فراهم کرده‌اند تا با پیش‌بینی روند بازار بتوانند موقعیت‌های معاملاتی پرسودتر و موفق‌تری را ایجاد کنند. الگوهای قیمتی در تحلیل تکنیکال بسیار اهمیت دارند و پس از تشکیل آنها، در بیشتر موارد در روند بازار جهت‌گیری خاصی اتفاق می‌افتد.

الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال نیز یکی از این الگوهای قیمتی است که برای تشخیص روند بازار می‌تواند بسیار پراهمیت و کاربردی باشد. این الگو که جزء الگوهای بازگشتی به شمار می‌آید، برای کسب سود از بازار سرمایه بسیار کارآمد است.

با ما همراه باشید تا با الگوی سر و شانه، انواع و روش استفاده از آن و همچنین مزایا و معایب این الگو بیشتر آشنا شوید.

الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال چیست؟

همانطور که می‌دانید، الگوهای کلاسیک در تحلیل تکنیکال به دو دستۀ الگوهای ادامه‌دهنده و الگوهای بازگشتی تقسیم‌بندی می‌شوند. الگوهای ادامه‌دهنده در میانۀ روند شکل گرفته و نشانگر ادامۀ حرکت قیمت در همان جهت قبلی هستند، ولی الگوهای بازگشتی در پایان روند شکل می‌گیرند و خبر از تغییر روند بازار می‌دهند.

الگوی سر و شانه که به آن Head and Shoulders Pattern نیز گفته می‌شود، یکی از الگوهای قیمتی بازگشتی است. در ساختار این الگو، سه قلۀ قیمتی پشت سر هم وجود داشته که قلۀ وسط ارتفاع بیشتری نسبت به دو قلۀ دیگر دارد و این سه قله در کنار هم، تشکیل‌دهندۀ الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال هستند.

قلۀ وسطی را که ارتفاع آن بلندتر است، «سر» می‌نامند و دو قلۀ دیگر به عنوان شانه‌های چپ و راست در نظر گرفته می‌شوند. البته باید دقت کنید که دو قلۀ کناری باید ارتفاع تقریبا یکسانی داشته باشند. در این الگو خطی به نام خط گردن (Neck Line) نیز وجود دارد که اتصال‌دهندۀ نقاط هم راستای سر و شانه‌هاست. شیب کمتر خط گردن می‌تواند نشانگر اعتبار بالای این الگو باشد. به شکل زیر توجه کنید. خط آبی رنگ، خط گردن است و شانه‌ها ارتفاع تقریبا یکسانی دارند.

در شکل زیر خط گردن شیب‌دار را مشاهده می‌کنید که به رنگ مشکی نشان داده شده است. این خط گردن به سمت پایین شیب دارد و معمولا زمانی که خط گردن به سمت پایین شیب داشته باشد، اعتبار کمتری نسبت به خط گردنی دارد که شیب آن به سمت بالاست.

بسیاری از تحلیل‌گران بازارهای مالی معتقدند که الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال، یکی از معتبرترین الگوهای بازگشتی است و نشانگر پایان یک روند نزولی یا روند صعودی خواهد بود.

انواع الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال

الگوی سر و شانه به دو دستۀ الگوی سر و شانه سقف و الگوی سر و شانه کف تقسیم می‌شود.

1. الگوی سر و شانه سقف

الگوی سر و شانه سقف در روندهای صعودی ظاهر شده و نشانۀ پایان روند صعودی و آغاز یک روند نزولی خواهد بود. معامله‌گران باید توجه داشته باشند که پس از ظاهر شدن این الگو، قیمت دارایی کاهش یافته و روند بازار تغییر خواهد کرد.

شکل‌گیری این الگو به این صورت است که قیمت در یک روند صعودی به سقف قیمتی رسیده و سبب تشکیل یک قله می‌شود که شانۀ چپ (Left Shoulder) است. پس از آن روند صعودی ادامه پیدا می‌کند تا سقفی بالاتر از سقف قبلی (شانه چپ) تشکیل شود و قلۀ دوم که ارتفاع بیشتری نسبت به قلۀ اول دارد ظاهر شود که همان سر (Head) در الگوی سر و شانه است. سپس اندکی روند صعودی افت خواهد بود و قلۀ سوم با ارتفاع تقریبا برابر با قلۀ اول شکل خواهد گرفت که همان شانۀ راست (Right Shoulder) است.

در تصویر زیر جزئیات الگوی سر و شانه سقف را مشاهده می‌کنید.

پس از اینکه توانستید این الگو را تشخیص دهید، باید منتظر باشید تا خط گردن شکسته شود تا بتوانید برای انجام معامله تصمیم بگیرید. هرچه این شکست با قدرت بیشتری انجام شود، اعتبار بالاتر این الگو را نشان می‌دهد و می‌توانید از رخ دادن یک حرکت نزولی قوی مطمئن باشید. اگر موفق نشدید پس از شکست خط گردن وارد معامله شوید، منتظر بمانید تا با بازگشت موقتی قیمت (PullBack) به خط گردن بتوانید وارد معامله شوید.

افرادی که در بازار بورس ایران فعالیت می‌کنند بهتر است به محض مشاهدۀ این الگو از سهم خارج شوند زیرا بورس ایران، یک بازار یک طرفه است و می‌تواند در این شرایط زیان سنگینی را به شما تحمیل کند. در بازار ارز دیجیتال می‌توانید در این شرایط نیز کسب سود کنید و پس از شکست خط گردن وارد موقعیت معاملاتی فروش شوید.

در این الگو باید خط گردن به صورت افقی تشکیل شود و یا شیب آن رو به بالا و ملایم باشد. اگر شیب این خط رو به پایین باشد می‌تواند بیانگر ضعیف بودن بازار باشد و در این شرایط شاهد یک شانۀ راست ضعیف خواهید بود. شیب منفی خط گردن باعث می‌شود که سیگنال فروش دیر صادر شود و شما مجبور خواهید بود تا کمی بعد از شکست خط گردن هم منتظر باشید. البته با وجود قوی بودن بازار در شرایطی که شیب خط گردن به سمت بالاست، باز هم این شیب مثبت باعث تاخیر در صدور سیگنال فروش می‌شود.

2. الگوی سر و شانه کف

الگوی سر و شانه کف نیز زیرمجموعۀ الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال است. به این الگو، الگوی سر و شانه معکوس نیز گفته می‌شود. این الگو در پایان روند نزولی تشکیل شده و نوید آغاز یک روند صعودی و افزایش قیمت دارایی را می‌دهد. این الگو از سه کف تشکیل می‌شود که کف دوم بزرگتر است و سر الگو را تشکیل می‌دهد. دو کف مجاور نیز تقریبا ارتفاع یکسان داشته و شانه‌های چپ و راست الگو را تشکیل می‌دهند. در شکل زیر، جزئیات این الگو را مشاهده می‌کنید.

اگر قصد معامله به کمک این الگو را داشتید باید باز هم مانند حالت قبل، منتظر شکست خط گردن بمانید. شکست قوی‌تر نشان‌دهندۀ اعتبار بالاتر الگو است. اگر در زمان شکست گردن نتوانستید وارد معامله شوید منتظر بازگشت موقتی قیمت به خط گردن باشید. با شکست خط گردن در این الگو می‌توانید سفارش خرید ارسال کنید.

تفاوت الگوی سر و شانه کف و سقف

این دو الگو یک تفاوت مهم با یکدیگر دارند و آن این است که در الگوی سر و شانه کف، تمایل بیشتری برای حرکات بازگشتی وجود دارد. زیرا زمانی که روند قیمت یک دارایی به صورت صعودی است، دلایلی مانند کاهش تقاضای مردم برای خرید می‌تواند سبب تغییر روند صعودی به نزولی شود. اما برای تغییر روند نزولی به صعودی، مدت زمان بیشتری لازم است. زمانی که روند بازار به صورت نزولی باشد، لازم است که تقاضا بر عرضه برتری یابد و خریداران زیادی به بازار هجوم بیاورند تا روند تغییر یابد.

آموزش استفاده از الگوی سر و شانه

برای اینکه بتوانید از هر الگویی در تحلیل تکنیکال بیشترین سود را کسب کنید، لازم است که ابتدا نقاط امن ورود را پس از تشکیل الگو شناسایی کنید. برای ورود به معامله پس از شناسایی الگوی سر و شانه بهتر است به دنبال دو نقطۀ امن برای ورود به بازار و یا خروج از آن باشید. نقطۀ امن اول زمانی است که خط گردن شکسته شود و نقطۀ امن دوم، بعد از بازگشت موقت قیمت (پولبک) به خط گردن شکسته‌شده است.

معامله با الگوی سر و شانه سقف

حد ضرر در این الگو باید کمی بالاتر از شانه راست تعیین شود و اگر ارتفاع سر و شانۀ راست به یکدیگر نزدیک بود، بهتر است حد ضرر کمی بالاتر از قسمت سر تعیین شود.

محاسبۀ حد سود در این الگو به آسانی انجام می‌شود. برای این کار می‌توانید ارتفاع سر را تا خط گردن اندازه‌گیری کنید و به همان میزان از نقطۀ شکست خط گردن به سمت پایین اندازه‌گیری کنید.

معامله با الگوی سر و شانه کف

حد ضرر در این الگو باید کمی پایین‌تر از شانۀ راست در نظر گرفته شود. اگر ارتفاع سر و شانۀ راست زیاد نباشد، میتوان حد ضرر را در پایین‌تر از سر تعیین کرد. برای مشخص کردن حد سود نیز باید فاصلۀ سر تا خط گردن اندازه‌گیری شود و سپس از نقطۀ شکست خط گردن، به همان میزان به سمت بالا اعمال شود.

نکاتی که باید در معامله با این الگو به آنها توجه کنید

1. حجم معاملات در شانه راست نسبت به سر و شانه چپ کمتر است.
2. حجم معاملات در زمان شکست خط گردن زیاد است.
3. در بیشتر موارد، پس از شکست خط گردن شاهد یک بازگشت موقتی قیمت به سمت خط گردن هستیم. این نقطه، بهترین نقطه برای ورود به معامله و یا خروج از آن است.
4. در این الگوها و سایر الگوهای بازگشتی بهتر است که سطوح حمایت و مقاومت را پیدا کنید. برای این کار می‌توانید نمودارهای قیمت گذشته را بررسی کرده و سطوحی را پیدا کنید که احتمال بازگشت بازار در آنها بسیار بیشتر است.

مزایا و معایب الگوی سر و شانه

به طور کلی نمیتوان مزایای خاصی را برای الگوهای تحلیل تکنیکال نام برد زیرا هیچ‌کدام از این الگوها قطعی نبوده و ممکن است رفتار متفاوتی را در روند قیمت نشان دهند. اما به دلایل زیر میتوان گفت که الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال، یک الگوی اثربخش است.

• در این الگو، مبنای ورود و یا خروج معامله‌گران، خط گردن است.
• معمولا در نقاطی که خط گردن شکسته شود، حجم معاملات بالاست.
• شانۀ راست در هر دو الگوی سقف و کف، برای تعیین حد ضرر مناسب‌تر بوده و مبنای معتبرتری است.

از جمله معایب این الگو میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• ممکن است این الگو رفتار متفاوتی را نشان دهد و به درستی عمل نکند.
• ممکن است بارها و بارها شاهد شکسته شدن خط گردن باشید اما رفتار قیمت، مغایر با آنچه باشد که انتظار داشتید.
• فقط با اندازه‌گیری فاصلۀ خط گردن تا سر نمیتوان برای تعیین حد سود تصمیم گرفت و بهتر است که از سایر گزینه‌ها و ابزارهای تحلیلی نیز استفاده شود.

سخن پایانی

الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال، یکی از الگوهای بازگشتی است که در انتهای روند صعودی و یا روند نزولی شکل گرفته و نشانگر تغییر روند قیمت است. ساختار این الگو در حالت الگوی سر و شانه سقف به صورت سه قلۀ پشت سر هم و در الگوی سر و شانه کف به صورت سه دره پشت سر هم است. قله یا درۀ وسط که بیشترین ارتفاع را دارد، سر نامیده شده و دو قلۀ مجاور که تقریبا ارتفاع نزدیک به هم دارند، شانه نامیده می‌شوند. از این الگو میتوان برای تشخیص چرخش روند اصلی نمودار و یا تشخیص اصلاح‌های مقطعی نمودار استفاده کرد.

سوالات متداول

الگوی سر و شانه چیست؟

الگوی سر و شانه یک الگوی بازگشتی در تحلیل تکنیکال است که در پایان روند شکل می‌گیرد.

الگوی سر و شانه در چه بازۀ زمانی شکل می‌گیرد؟

این الگو می‌تواند هم در بازۀ زمانی بلندمدت و هم در بازۀ زمانی کوتاه‌مدت تشکیل شود.

استراتژی معاملاتی در الگوی سر و شانه چیست؟

در این الگو بهتر است که منتظر شکست خط گردن و یا بازگشت موقت قیمت به سمت خط گردن باشید و سپس برای ورود و یا خروج از معامله تصمیم بگیرید.

خط گردن در الگوی سر و شانه نشانگر چیست؟

خط گردن به خطی گفته می‌شود که نقاط حاصل از برخورد سر و شانه‌ها را به یکدیگر وصل کرده و هرچه شیب آن کمتر باشد بهتر است و می‌تواند نشانۀ اعتبار بالای الگو باشد.