صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال چیست؟ لیست بهترین DEX ها

یک صرافی غیرمتمرکز یا DEX، بازاری برای معامله رمزارزهای دیجیتال است که به کاربران خود امکان خرید و فروش مستقیم، همتا به همتا، بر بستری آنلاین، بدون واسطه و ارزان را می‌دهد. اصلی‌ترین شاخصه این نوع بازارهای تبادل ارز دیجیتال، حذف نهاد سوم و استفاده حداکثری از ظرفیت قراردادهای هوشمند است. درادامه آموزش ارز دیجیتال، به نقش صرافی‌های دیجیتال در تبادل ایمن بر بستر بلاک‌چین، ارتباط آن‌ها با امور مالی غیرمتمرکز، ویژگی‌های این صرافی‌ها و آینده معاملات دیجیتال می‌پردازیم.

صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال چیست؟

صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال یا Decentralized Exchange یک بازار  همتا به همتا است که معامله‌گران رمزارزها را قادر می‌سازد بدون هیچ‌ نوع واسطه‌ای، تراکنش‌های خود را انجام دهند. درواقع، عملکرد صرافی غیرمتمرکز مشابه انواع صرافی متمرکز است، با این تفاوت که در DEX هیچ سازمان میانجی بین خریدار و فروشنده ارز وجود ندارد.

قراردادهای هوشمندی که بر بستر بلاک‌چین تعریف می‌شوند، اصلی‌ترین نقش را در انجام تراکنش‌های یک صرافی غیرمتمرکز بازی می‌کنند. درنتیجه این قراردادها و حذف شکاف ارتباطی بین خریدار و فروشنده، امکان کنترل و دست‌کاری بازار رمزارزها تقریبا به صفر می‌رسد.

علاوه بر بلاک‌ چین، قراردادهای هوشمند را می‌توان در بستر دیگر انواع دفترکل توزیع‌شده (Distributed Ledger) که بلاک‌چین نیستند نیز تعریف کرد. به‌طور کلی، هدف ایجاد یک ساختار جمعی و اشتراکی ایمن است که امکان تبادل اطلاعات و تراکش دیجیتال در آن فراهم شود. صرافی‌ غیرمتمرکز یک پل نامرئی بین اعضای این شبکه‌هاست که تأثیری بر تصمیم و ارزش تبادلات نخواهد گذاشت.

اما اگر هیچ واسطه‌ای بین خریدار و فروشنده وجود ندارد، صرافی غیرمتمرکز چگونه از معاملات انجام‌شده سود می‌برد؟ بسیار ساده است، DEX شبکه و قابلیت‌های موردنیاز برای ایجاد این ارتباط‌ها و تراکنش نهایی را ایجاد می‌کنند.

در واقع صرافی غیرمتمرکز یک فضای کاملا شفاف برای معامله بین طرفین ایجاد می کند. بنابراین، هرکدام از طرفین معامله، هزینه‌ای را بابت این مکان آشنایی با طرف مقابل خود پرداخت می‌کنند. این کانال ایمن که بین آن‌ها شکل گرفته، امکان تقلب یک‌طرفه یا عدم پرداخت پس از دریافت رمزارز را از بین می‌برد و خود تغییری در روند و اجزاء معامله نخواهد داد.

صرافی‌های غیرمتمرکز حلقه گمشده اقتصاد دیجیتال بودند که بروز آن‌ها در سایه دفترکل‌های توزیع‌شده مانند بلاک‌چین ممکن شد. این ابزارهای مالی، نقطه عطفی در گذار جهان فیزیکی به انواع مجازی چون ارز متاورس هستند.

نحوه عملکرد صرافی های غیرمتمرکز

در این بخش می خواهیم به این نکته بپردازیم که نحوه کار و عملکرد صرافی های غیمرمتمکز چگونه است؟ درک این موضوغ به شناخت کامل شما از این پلتفرم ها کمک قابل توجهی می کند.

نقش قرارداد هوشمند در عملکرد DEX

صرافی‌های غیرمتمرکز یا همان DEXها با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند، امکان تبادل ارزهای دیجیتال را به صورت مستقیم بین کاربران فراهم می‌کنند. در این صرافی‌ها، نیازی به واسطه‌ها نیست و تمام تراکنش‌ها به صورت خودکار از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. این قراردادها، برنامه‌هایی بر روی بلاک‌چین هستند، که شرایط و ضوابط معاملات را به طور دقیق پیاده‌سازی کرده و تنها زمانی معامله را نهایی می‌کنند که همه شرایط موجود در قرارداد برآورده شود. این فرآیند، علاوه بر افزایش امنیت و شفافیت، کنترل کامل دارایی‌ها را به کاربران می‌دهد.

استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools)

یکی از ویژگی‌های برجسته صرافی‌های غیرمتمرکز، استخرهای نقدینگی است که توسط کاربران تأمین می‌شوند. این استخرها به دیگر کاربران امکان می‌دهند تا بدون نیاز به تطابق مستقیم با یک خریدار یا فروشنده خاص، ارزهای خود را مبادله کنند. کاربرانی که نقدینگی را تامین می‌کنند، به عنوان پاداش بخشی از کارمزد تراکنش‌ها را دریافت می‌کنند. علاوه بر این، صرافی‌های غیرمتمرکز به دلیل ساختار توزیع‌شده و جهانی خود، دسترسی به بازارهای مالی را برای همه افراد در سراسر جهان فراهم می‌کنند، بدون اینکه نیاز به اطلاعات شخصی یا احراز هویت داشته باشند.

صرافی های غیرمتمرکز با متمرکزها چه تفاوتی دارند؟

در این بخش از مقاله می خواهیم مروری بر تفاوت های یک صرافی غیرمتمرکز با نوع دیگر صرافی های دیجیتال یعنی صرافی متمرکز داشته باشیم. تفاوت DEXها و CEXها در چند فاکتور اصلی است که به صورت جداگانه به بررسی آن ها می پردازیم.

1. مدیریت و ساختار

صرافی متمرکز: توسط یک نهاد یا شرکت مرکزی مدیریت می‌شود. کاربران برای انجام معاملات باید دارایی‌های خود را به حساب‌های صرافی منتقل کنند.

صرافی غیرمتمرکز: توسط تکنولوژی بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند اداره می‌شود و نیازی به واسطه مرکزی ندارد. کاربران مستقیماً از کیف پول‌های خود معامله می‌کنند.

2. امنیت

صرافی متمرکز: دارایی‌های کاربران در یک محل مرکزی نگهداری می‌شود که می‌تواند هدف حملات هکری باشد.

صرافی غیرمتمرکز: دارایی‌ها در کیف پول‌های شخصی کاربران باقی می‌ماند و خطر هک شدن به حداقل می‌رسد.

3. حریم خصوصی

صرافی متمرکز: کاربران معمولاً نیاز به ارائه اطلاعات شخصی و انجام مراحل احراز هویت دارند.

صرافی غیرمتمرکز: معاملات به صورت ناشناس انجام می‌شود و کاربران نیازی به ارائه اطلاعات شخصی ندارند.

4. سرعت و حجم معاملات

صرافی متمرکز: به دلیل زیرساخت‌های قوی، سرعت معاملات بالا و حجم معاملات زیاد است.

صرافی غیرمتمرکز: ممکن است سرعت معاملات کمتر و حجم معاملات پایین‌تر باشد، به ویژه در زمان‌های شلوغ.

5. رابط کاربری و پشتیبانی

صرافی متمرکز: معمولاً دارای رابط کاربری ساده‌تر و پشتیبانی مشتری قوی‌تری هستند.

صرافی غیرمتمرکز: رابط کاربری ممکن است پیچیده‌تر باشد و پشتیبانی کمتری ارائه دهد.

6. کنترل بر دارایی‌ها

صرافی متمرکز: کاربران کنترل دارایی‌های خود را به صرافی می‌سپارند.

صرافی غیرمتمرکز: کاربران کنترل کامل بر دارایی‌های خود دارند و هیچ نیازی به اعتماد به یک نهاد مرکزی نیست.

بیشتر بخوانید: صرافی متمرکز چیست

مسیر تحول در استفاده از DEX و CEX

در سال‌های اخیر، میزان محبوبیت صرافی‌های غیرمتمرکز رو به رشد بوده است. بخصوص، هم‌زمان با ارتقاء دانش جمعی نسبت به اقتصاد مجازی و ساختارهای ایمن و غیرمتمرکز، استفاده از DEX روندی صعودی و جایگزین‌شدن با CEX را در‌پی گرفته است.

جدول زیر، نمایشی از تحول بازار رمز‌ارزها متناظر با نحوه انجام تراکنش‌ها توسط کاربران آن است.

درصد معاملات در بازارهای متمرکز و غیرمتمرکز در طی 5 سال اخیر
سال	CEX	DEX
2020	95 درصد	5 درصد
2021	90 درصد	10 درصد
2022	80 درصد	20 درصد
2023	70 درصد	30 درصد
2024	65 درصد	35 درصد

 

به جهش سال 2022 و ادامه روند صعودی تسخیر بازار توسط صرافی غیر متمرکز  توجه کنید تا افق دیجیتال مالی و رفتار افراد در تمایل بیشتر به تفکرات و تبادلات غیرمتمرکز را بیشتر درک کنید. به‌ویژه، انتظار می‌رود تا سال 2025، میزان استفاده از DEX و CEX به یک نقطه تعادل تاریخی برسند و پس از آن شاهد عبور DEX از CEX باشیم. (درصدهای ارائه شده تقریبی و بر اساس روندهای عمومی در بازار ارزهای دیجیتال تخمین زده شده‌اند)

نقش صرافی غیر متمرکز در استقرار نظام DeFi

صرافی‌های غیرمتمرکز ازجمله مهم‌ترین اهرم‌های انتقال اقتصاد سنتی به انواع غیرمتمرکز یا DeFi هستند. برای درک بهتر این رابطه، ابتدا به مفهوم DeFi و نقش آن در اکنون و آینده دیجیتال دنیا می‌پردازیم.

DeFi به زبانی ساده

Decentralized Finance  یا امور مالی غیر متمرکز یک جنبش انقلابی در ادغام مبانی و ابزارهای دیجیتال با اصول مالی است. در DeFi هدف استفاده از شبکه‌های غیرمتمرکز (ارتباطات در بستر بلاک‌چین) برای انتقال مبانی مالی سنتی به پروتکل‌های ایمن و بدون نیاز به کنترل واسطه‌ای است.

DeFi را امور مالی باز، مالی توزیع‌شده یا EthFi (چراکه بیشتر مبانی DeFi بر بستر اتریوم تعریف شده‌اند) نیز می‌خوانند. اجزای مورد نیاز برای ساختاربندی کامل DeFi و تبدیل‌شدن آن به کانون تمام مبادلات و امور مالی آینده تجاری دنیا شامل موارد زیرند:

• قراردادهای هوشمند برای تعریف امن تراکنش‌ها
• StableCoins برای انتقال مفهوم دارایی فیزیکی به دنیای مجازی (یک اصل اساسی در ترسیم متاورس)
• یک جامعه فعال و البته گسترده از توسعه‌دهندگان
• ایجاد نقدینگی لازم در صرافی‌های غیرمتمرکز برای ممانعت از رکود یا نزول فرایند تعریف اموال در DeFi

بیشتر بخوانید: دیفای چیست

نقش صرافی غیرمتمرکز در استقرار امور مالی غیرمتمرکز

پس از استقرار اقتصاد و امور مالی غیرمتمرکز طی مراحلی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، حال نوبت به کانون‌هایی است که مردم در آن‌ها تراکنش‌های ایمن را انجام و چرخه‌های اقتصاد را به حرکت درآورند. صرافی‌ غیرمتمرکز ارز دیجیتال همان کانون‌های امن برای انجام تراکنش مجازی هستند.

در دنیای مجازی که بلاک‌چین‌ها استخوان‌بندی آن را تعریف می‌کنند، هزاران توکن در بسترهایی چون اتریوم تعریف می‌شوند. هدف از ایجاد DEXها فراهم کردن امکانات لازم برای تبادل غیرمتمرکز در این ساختار غیرمتمرکز است.

به‌عبارتی، توکن‌های غیرمتمرکز از امور مالی غیرمتمرکز، باید در بازارهای تجارت غیرمتمرکز یا DEXها مبادله شوند. این بازارها تمام روزهای هفته، 24 ساعته، و در تمام طول سال فعال‌اند تا برای هر عرضه‌، همیشه یک تقاضا و معامله‌ای امن بین آن‌ها موجود باشد.

فواید استفاده از صرافی‌ غیرمتمرکز ارز دیجیتال

DEXها آینده اقتصاد و تبادلات ایمن و لحظه‌ای را تعریف می‌کنند. در ادامه اصلی‌ترین فواید ورود صرافی‌های غیرمتمرکز به دنیای تراکنش‌های رمزارز و سایر مبانی اقتصاد مجازی را توضیح می‌دهیم.

کنترل کامل دارایی های خود: در اینگونه صرافی‌های مجازی، کسی متولی پول شما نیست و آن‌ها تنها امکان مبادله را فراهم می‌کنند. درواقع، کیف‌های پول خریدار و فروشنده تنها مبدأ و مقصدهای تراکنش‌اند. برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران ارز دیجیتال، این ویژگی بسیار ایده‌آل‌تر از وضعیتی است که شما سرمایه‌ خود را در اختیار یک صرافی متمرکز ارز دیجیتال قرار می‌دهید تا با ارسال تیکت برای شما خرید و فروش کند.

خصوصی بودن: اگرچه تمام اطلاعات تراکنش‌ها را می‌توان در بلاک‌چین عمومی پیدا کرد، اما DEXها معمولا نیازی به KYC یا ارائه اطلاعات شخصی قبل از استفاده، ندارند. بنابراین، حفظ حریم خصوصی کاربر در سطح بالاتری اجرا می‌شود.

بخصوص، اگر شما از یک کیف پول دیجیتال جدید یا یک میکسر ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنید، یا در ارزهایی چون Monero و Zchash فعالیت‌ می‌کنید، ردیابی تاریخچه معاملات شما در بلاک‌چین بسیار دشوارتر خواهد بود.

کارمزد کمتر: اگرچه به بلاک‌چین مورد استفاده بسیار وابسته است، اما معمولا کارمزد انجام تراکنش در DEXها پایین‌تر از صرافی‌های متمرکز است. به‌عنوان نمونه، اگر از بلاک‌چین‌های نسل Ethereum Layer-2، مانند Polygon، Boba یا Optimism استفاده می‌کنید، هزینه کمتری برای تراکنش پرداخت خواهید کرد. درمقابل، معامله در بستر Ethereum چندان تفاوتی ندارد یا شاید گران‌تر نیز باشد.

امکان انجام معاملات در مقیاس‌های عظیم: در صرافی‌های غیرمتمرکز، تبادل اطلاعات کاربری چندانی صورت نمی‌گیرد، حجم زیادی از داده‌های کاربری ذخیره و ایمن نمی‌شوند و نیازی به مدیریت کلان ساختار صرافی نیست. بنابراین، امکان انجام معاملات روزانه و ورود معامله‌گران بیشتری به صرافی غیرمتمرکز وجود دارد.

برای مثال، فرض کنید فردا خبری مبنی بر توییت ایلان ماسک درباره خرید شیبا منتشر می‌شود. درنتیجه این خبر، مردم به صرافی‌های متمرکز مانند Binance هجوم می‌برند و این هجوم یعنی باری ناگهانی و فشاری بر سرورها که امکان پشتیبانی و مدیریت آن سخت می‌شود. درنتیجه، معاملات با کندی و اختلال مواجه می‌شود.

در صرافی‌های غیرمتمرکز این حجم از عملکرد صرافی نیاز نیست و تنها ذات تراکنش‌هاست که اهمیت دارد.

انعطاف بیشتر: وقتی کیف پول شما در جیب‌تان است راحت‌تر معامله می‌کنید یا اینکه تمام پول خود را به بانک سپرده‌اید و مجبور باشید برای هر معامله چک بکشید؟ مطمئنا حالت اول! البته در اینجا منظور از کیف پول همان والت دیجیتال است که ایمنی بسیار بالایی نسبت به نمونه فیزیکی و حمل آن دارد.

کاربران صرافی‌ غیرمتمرکز امکان انتقال و معامله آنی در سایت‌های دیگر را دارند و هیچ نیازی به ایجاد وقفه بین واریز، معاملات و برداشت‌ها نیست. بنابراین، شما انعطاف‌ بیشتری در واکنش به وضعیت مالی خود و جامعه اطرافتان دارید.

چالش های استفاده از صرافی غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز با وجود مزایای بسیاری، چالش‌های خاص خود را نیز دارند. پیچیدگی رابط کاربری، نقدینگی پایین‌تر، عدم پشتیبانی از ارزهای فیات، محدودیت‌های فنی و امنیتی، و فقدان پشتیبانی مشتری از جمله چالش‌های اصلی استفاده از این صرافی‌هاست. آگاهی از این چالش‌ها می‌تواند به کاربران کمک کند تا با دید بهتری به انتخاب و استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز بپردازند.

پیچیدگی رابط کاربری و نیاز به دانش بیشتر: به عنوان یک کاربر، در استفاده از صرافی‌ غیرمتمرکز ارز دیجیتال، شما به دانش بیشتری برای درک تعامل و انجام تراکنش نیاز دارید. صرافی‌های متمرکز بخش عمده‌ای از نیاز به درک شبکه را برای شما آسان و غیرضروری می‌کنند. درواقع، وقتی با DEX کار می‌کنید، کسی دست شما را نمی‌گیرد و برای عبور از بازار پر تلاطم ارز دیجیتال، باید به خود متکی باشید.

نقدینگی پایین‌تر: نقدینگی یکی از عوامل مهم در معاملات ارزهای دیجیتال است. در بسیاری از صرافی‌های غیرمتمرکز، نقدینگی نسبت به صرافی‌های متمرکز کمتر است. این موضوع می‌تواند باعث افزایش اختلاف قیمت خرید و فروش (اسپرد) و کاهش سرعت انجام معاملات شود. در نتیجه، ممکن است کاربران نتوانند به سرعت و با قیمت مطلوب معامله کنند.

عدم پشتیبانی از ارزهای فیات: صرافی‌های غیرمتمرکز معمولاً از ارزهای فیات (مانند دلار و یورو) پشتیبانی نمی‌کنند. این مسئله می‌تواند برای کاربرانی که می‌خواهند ارزهای دیجیتال خود را به پول نقد تبدیل کنند یا برعکس، مشکل‌ساز باشد. برای تبدیل ارزهای دیجیتال به فیات، کاربران باید ابتدا دارایی‌های خود را به یک صرافی متمرکز منتقل کنند که این امر هزینه‌ها و زمان معاملات را افزایش می‌دهد.

محدودیت‌های فنی و امنیتی: اگرچه صرافی‌های غیرمتمرکز از امنیت بالاتری برخوردارند، اما هنوز هم با چالش‌های فنی و امنیتی مواجه هستند. برخی از این چالش‌ها شامل حملات 51 درصدی، باگ‌های قراردادهای هوشمند و مشکلات مقیاس‌پذیری بلاک‌چین است. این مسائل می‌تواند بر عملکرد و اعتماد کاربران به DEXها تأثیر منفی بگذارد.

مسیر یک‌ طرفه است: در صرافی‌‌های متمرکز، کارکنان صرافی فعالیت‌ها را مانیتور می‌کنند تا سرقت، اختلال یا اشتباه در سرمایه‌گذاری کاربر را تشخیص و گزارش دهند. در DEXها چنین وضعیتی وجود ندارد و به محض انجام تراکنش، هیچ مسیری برای بازگشت از آن نیست و کسی شما را آگاه به خطر نخواهد کرد.

فیوچرز در صرافی غیرمتمرکز

فیوچرز که در لغت به معنی آینده است، به نوعی معامله گفته می‌شود که در آن تریدرها، به جای خرید و فروش واقعی ارز دیجیتال، از طریق پیش‌بینی قیمت آینده (صعودی یا نزولی بودن) با یکدیگر معامله می‌کنند. فیوچرز در صرافی غیرمتمرکز نیز جایگاه ویژه‌ای داشته و افراد می‌توانند از طریق قراردادهای هوشمند، به جای خرید یک ارز یا فروش آن، به پیش‌بینی بازارها بپردازند.

بیشتر بخوانید: فیوچرز چیست

لیست بهترین صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال

ساده‌ترین و شاید درست‌ترین جواب به این سوال این است که بهترین صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال متناسب با بلاک‌چینی انتخاب می‌شوند که تراکنش و رمزارز هدف در آن تعریف می‌گردند.

لیست صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال متناظر با حجم معاملات آن‌ها را در جدول زیر مشاهده نمایید.

صرافی	حجم معاملات به دلار	سهم بازار	تاریخ لانچ
Uniswap	1,200,000,000	30%	2018
PancakeSwap	900,000,000	25%	2020
SushiSwap	500,000,000	15%	2020
Balancer	300,000,000	10%	2020
Curve Finance	250,000,000	8%	2020
dYdX	200,000,000	6%	2020
0x Protocol	150,000,000	4%	2017
Kyber Network	100,000,000	3%	2018
Bancor	90,000,000	2.5%	2017
1inch	80,000,000	2%	2020

 

جمع‌ بندی

برای کسانی که تازه با دنیای رمزارز، امور مالی و صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز آشنا شده‌اند، بهترین توصیه، کسب دانش بیشتر و صبر در یادگیری است. چنانکه از مبنای رمزنگاری این تجهیزات دنیای دیجیتال برمی‌آید، فهم آن‌ها در چند ساعت و چند روز ممکن نیست. اگر تمایلی به سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها دارید و می‌خواهید کمی مجازی ترید کنید، حتما قبل از آن، سطح دانش و داده خود درباره آن‌ها را بالا ببرید.

با مطالعه این مطلب دریافتید که صرافی غیرمتمرکز چیست و چگونه عمل می کند. از طرفی با مقایسه حجم معاملات و درصد استفاده کاربران از این نوع صرافی ها متوجه اهمیت DEXها خواهید شد.

سوالات متداول

صرافی غیرمتمرکز چیست؟

به صرافی‌های ارز دیجیتال که توسط یک نهاد متمرکز اداره نشده و توسط کاربران آن اداره می‌شوند، صرافی غیرمتمرکز گفته می‌شود.

فیوچرز در صرافی غیرمتمرکز به چه معناست؟

به معنای معاملات غیرواقعی و پیش‌بینی ارزش رمزارزها است.