صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال چیست؟ لیست بهترین DEX ها

صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال یا DEX (Decentralized Exchange) یک بازار  همتا به همتا است که معامله‌گران رمزارزها را قادر می‌سازد بدون هیچ‌ نوع واسطه‌ای، تراکنش‌های خود را انجام دهند. درواقع، عملکرد صرافی غیرمتمرکز مشابه انواع صرافی متمرکز است، با این تفاوت که در DEX هیچ سازمان میانجی بین خریدار و فروشنده ارز وجود ندارد.

قراردادهای هوشمندی که بر بستر بلاک‌چین تعریف می‌شوند، اصلی‌ترین نقش را در انجام تراکنش‌های یک صرافی غیرمتمرکز بازی می‌کنند. درنتیجه این قراردادها و حذف شکاف ارتباطی بین خریدار و فروشنده، امکان کنترل و دست‌کاری بازار رمزارزها تقریبا به صفر می‌رسد.

علاوه بر بلاک‌ چین، قراردادهای هوشمند را می‌توان در بستر دیگر انواع دفترکل توزیع‌شده (Distributed Ledger) که بلاک‌چین نیستند نیز تعریف کرد. به‌طور کلی، هدف ایجاد یک ساختار جمعی و اشتراکی ایمن است که امکان تبادل اطلاعات و تراکش دیجیتال در آن فراهم شود.  صرافی‌ غیرمتمرکز یک پل نامرئی بین اعضای این شبکه‌هاست که تأثیری بر تصمیم و ارزش تبادلات نخواهد گذاشت.

صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال چیست؟

اما اگر هیچ واسطه‌ای بین خریدار و فروشنده وجود ندارد، صرافی غیرمتمرکز چگونه از معاملات انجام‌شده سود می‌برد؟ بسیار ساده است، DEX شبکه و قابلیت‌های موردنیاز برای ایجاد این ارتباط‌ها و تراکنش نهایی را ایجاد می‌کنند.

بنابراین، هرکدام از طرفین معامله، هزینه‌ای را بابت این مکان آشنایی با طرف مقابل خود پرداخت می‌کنند. این کانال ایمن که بین آن‌ها شکل گرفته، امکان تقلب یک‌طرفه یا عدم پرداخت پس از دریافت رمزارز را از بین می‌برد و خود تغییری در روند و اجزاء معامله نخواهد داد.

صرافی‌های غیرمتمرکز حلقه گمشده اقتصاد دیجیتال بودند که بروز آن‌ها در سایه دفترکل‌های توزیع‌شده مانند بلاک‌چین ممکن شد. این ابزارهای مالی، نقطه عطفی در گذار جهان فیزیکی به انواع مجازی چون ارز متاورس هستند.

نقش صرافی غیر متمرکز (DEX) در استقرار نظام DeFi

صرافی‌های غیرمتمرکز ازجمله مهم‌ترین اهرم‌های انتقال اقتصاد سنتی به انواع غیرمتمرکز یا DeFi هستند. برای درک بهتر این رابطه، ابتدا به مفهوم DeFi و نقش آن در اکنون و آینده دیجیتال دنیا می‌پردازیم.

DeFi به زبانی ساده

Decentralized Finance  یا امور مالی غیر متمرکز یک جنبش انقلابی در ادغام مبانی و ابزارهای دیجیتال با اصول مالی است. در DeFi هدف استفاده از شبکه‌های غیرمتمرکز (ارتباطات در بستر بلاک‌چین) برای انتقال مبانی مالی سنتی به پروتکل‌های ایمن و بدون نیاز به کنترل واسطه‌ای است.

DeFi را امور مالی باز، مالی توزیع‌شده یا EthFi (چراکه بیشتر مبانی DeFi بر بستر اتریوم تعریف شده‌اند) نیز می‌خوانند. اجزای مورد نیاز برای ساختاربندی کامل DeFi و تبدیل‌شدن آن به کانون تمام مبادلات و امور مالی آینده تجاری دنیا شامل موارد زیرند:

• قراردادهای هوشمند برای تعریف امن تراکنش‌ها
• StableCoins برای انتقال مفهوم دارایی فیزیکی به دنیای مجازی (یک اصل اساسی در ترسیم متاورس)
• یک جامعه فعال و البته گسترده از توسعه‌دهندگان
• ایجاد نقدینگی لازم در صرافی‌های غیرمتمرکز برای ممانعت از رکود یا نزول فرایند تعریف اموال در DeFi

اتریوم و تعریف اپ‌ های غیرمتمرکز

پس از تعریف مبانی مالی غیرمتمرکز، شما به ابزارهایی نیاز دارید که فعالیت‌های اقتصادی و سایر امورات جامعه را با DeFi مرتبط کنید و به انجام رسانید. اتریوم یک کامپیوتر جهانی است که در پس تعریف رمزارز اتر (ETH) و بسیاری از اپ‌های غیرمتمرکز قرار دارد.

شبیه بیت‌کوین، اتریوم نیز بر اساس تفکر و ساختار بلاک‌ چین توسعه‌ یافته است، اما اتریوم چیزی فراتر از رمزارز است. اتریوم یک پلتفرم برای ساخت اپ‌های غیرمتمرکز مانند صرافی‌های تبادل رمزارز است. وظایف این اپ‌های غیرمتمرکز موارد زیر را در بر می‌گیرند:

• انجام شفاف قوانین حکومتی
• ارتباط، احراز هویت و تراکنش‌های ایمن
• ایجاد پشتوانه‌های لازم برای تجارت الکترونیک و اینترنت اشیاء
• پرداخت‌های امن
• تعریف تعامل‌هایی از جنس تجارت‌های کنونی در فضاهای مجازی مانند متاورس

نقش صرافی غیرمتمرکز در استقرار امور مالی غیرمتمرکز

پس از استقرار اقتصاد و امور مالی غیرمتمرکز طی مراحلی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، حال نوبت به کانون‌هایی است که مردم در آن‌ها تراکنش‌های ایمن را انجام و چرخه‌های اقتصاد را به حرکت درآورند. صرافی‌ غیرمتمرکز ارز دیجیتال همان کانون‌های امن برای انجام تراکنش مجازی هستند.

در دنیای مجازی که بلاک‌چین‌ها استخوان‌بندی آن را تعریف می‌کنند، هزاران توکن در بسترهایی چون اتریوم تعریف می‌شوند. هدف از ایجاد DEXها فراهم کردن امکانات لازم برای تبادل غیرمتمرکز در این ساختار غیرمتمرکز است.

به‌عبارتی، توکن‌های غیرمتمرکز از امور مالی غیرمتمرکز، باید در بازارهای تجارت غیرمتمرکز یا DEXها مبادله شوند. این بازارها تمام روزهای هفته، 24 ساعته، و در تمام طول سال فعال‌اند تا برای هر عرضه‌، همیشه یک تقاضا و معامله‌ای امن بین آن‌ها موجود باشد.

فواید استفاده از صرافی‌ غیرمتمرکز ارز دیجیتال

DEXها آینده اقتصاد و تبادلات ایمن و لحظه‌ای را تعریف می‌کنند. در ادامه اصلی‌ترین فواید ورود صرافی‌های غیرمتمرکز به دنیای تراکنش‌های رمزارز و سایر مبانی اقتصاد مجازی را توضیح می‌دهیم.

• غیرمتولی بودن

در اینگونه صرافی‌های مجازی، کسی متولی پول شما نیست و آن‌ها تنها امکان مبادله را فراهم می‌کنند. درواقع، کیف‌های پول خریدار و فروشنده تنها مبدأ و مقصدهای تراکنش‌اند. برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران ارز دیجیتال، این ویژگی بسیار ایده‌آل‌تر از وضعیتی است که شما سرمایه‌ خود را در اختیار یک صرافی متمرکز ارز دیجیتال قرار می‌دهید تا با ارسال تیکت برای شما خرید و فروش کند.

• خصوصی بودن

اگرچه تمام اطلاعات تراکنش‌ها را می‌توان در بلاک‌چین عمومی پیدا کرد، اما DEXها معمولا نیازی به KYC یا ارائه اطلاعات شخصی قبل از استفاده، ندارند. بنابراین، حفظ حریم خصوصی کاربر در سطح بالاتری اجرا می‌شود.

بخصوص، اگر شما از یک کیف پول دیجیتال جدید یا یک میکسر ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنید، یا در ارزهایی چون Monero و Zchash فعالیت‌ می‌کنید، ردیابی تاریخچه معاملات شما در بلاک‌چین بسیار دشوارتر خواهد بود.

• کارمزد کمتر

اگرچه به بلاک‌چین مورد استفاده بسیار وابسته است، اما معمولا کارمزد انجام تراکنش در DEXها پایین‌تر از صرافی‌های متمرکز است. به‌عنوان نمونه، اگر از بلاک‌چین‌های نسل Ethereum Layer-2، مانند Polygon، Boba یا Optimism استفاده می‌کنید، هزینه کمتری برای تراکنش پرداخت خواهید کرد. درمقابل، معامله در بستر Ethereum چندان تفاوتی ندارد یا شاید گران‌تر نیز باشد.

• امکان انجام معاملات در مقیاس‌های عظیم

در صرافی‌های غیرمتمرکز، تبادل اطلاعات کاربری چندانی صورت نمی‌گیرد، حجم زیادی از داده‌های کاربری ذخیره و ایمن نمی‌شوند و نیازی به مدیریت کلان ساختار صرافی نیست. بنابراین، امکان انجام معاملات روزانه و ورود معامله‌گران بیشتری به صرافی غیرمتمرکز وجود دارد.

برای مثال، فرض کنید فردا خبری مبنی بر توییت ایلان ماسک درباره خرید شیبا منتشر می‌شود. درنتیجه این خبر، مردم به صرافی‌های متمرکز مانند Binance هجوم می‌برند و این هجوم یعنی باری ناگهانی و فشاری بر سرورها که امکان پشتیبانی و مدیریت آن سخت می‌شود. درنتیجه، معاملات با کندی و اختلال مواجه می‌شود.

در صرافی‌های غیرمتمرکز این حجم از عملکرد صرافی نیاز نیست و تنها ذات تراکنش‌هاست که اهمیت دارد.

• انعطاف بیشتر

وقتی کیف پول شما در جیب‌تان است راحت‌تر معامله می‌کنید یا اینکه تمام پول خود را به بانک سپرده‌اید و مجبور باشید برای هر معامله چک بکشید؟ مطمئنا حالت اول! البته در اینجا منظور از کیف پول همان والت دیجیتال است که ایمنی بسیار بالایی نسبت به نمونه فیزیکی و حمل آن دارد.

کاربران صرافی‌ غیرمتمرکز امکان انتقال و معامله آنی در سایت‌های دیگر را دارند و هیچ نیازی به ایجاد وقفه بین واریز، معاملات و برداشت‌ها نیست. بنابراین، شما انعطاف‌ بیشتری در واکنش به وضعیت مالی خود و جامعه اطرافتان دارید.

• مسیر تحول در استفاده از DEX و CEX

در سال‌های اخیر، میزان محبوبیت صرافی‌های غیرمتمرکز رو به رشد بوده است. بخصوص، هم‌زمان با ارتقاء دانش جمعی نسبت به اقتصاد مجازی و ساختارهای ایمن و غیرمتمرکز، استفاده از DEX روندی صعودی و جایگزین‌شدن با CEX را در‌پی گرفته است.

جدول زیر، نمایشی از تحول بازار رمز‌ارزها متناظر با نحوه انجام تراکنش‌ها توسط کاربران آن است.

درصد معاملات در بازارهای متمرکز و غیرمتمرکز در طی 3 سال اخیر
دوره زمانی	CEX	DEX
اوایل سال 2020	98.93 درصد	1.07 درصد
اواسط سال 2020	97.01 درصد	2.99 درصد
اوایل سال 2021	93.22 درصد	6.78 درصد
اواسط سال 2021	93.2 درصد	6.8 درصد
اوایل سال 2022	77.08 درصد	22.92 درصد
اواسط سال 2022	82.93 درصد	17.07 درصد

به جهش سال 2022 و ادامه روند صعودی تسخیر بازار توسط صرافی غیر متمرکز  توجه کنید تا افق دیجیتال مالی و رفتار افراد در تمایل بیشتر به تفکرات و تبادلات غیرمتمرکز را بیشتر درک کنید. به‌ویژه، انتظار می‌رود تا سال 2025، میزان استفاده از DEX و CEX به یک نقطه تعادل تاریخی برسند و پس از آن شاهد عبور DEX از CEX باشیم.

معایب استفاده از صرافی‌ غیرمتمرکز

اگرچه DEXها فواید زیادی دارند و  ایمنی و استقلال بیشتری را به کاربر می‌دهند، اما معایبی هم دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• نیاز به دانشی بیشتر نسبت به حالت متمرکز

به عنوان یک کاربر، در استفاده از صرافی‌ غیرمتمرکز ارز دیجیتال، شما به دانش بیشتری برای درک تعامل و انجام تراکنش نیاز دارید. صرافی‌های متمرکز بخش عمده‌ای از نیاز به درک شبکه را برای شما آسان و غیرضروری می‌کنند. درواقع، وقتی با DEX کار می‌کنید، کسی دست شما را نمی‌گیرد و برای عبور از بازار پر تلاطم ارز دیجیتال، باید به خود متکی باشید.

• آسیب‌ پذیری قراردادهای هوشمند

قراردادهای هوشمند به‌طور گسترده‌ای تعریف و تولید می‌شوند و میزان هوشمندی آن‌ها وابستگی زیادی به هوشمندی خالق این قراردادها دارد. قراردادهای هوشمند شبیه اجزای کدهایی هستند که فرایندی را خودکار می‌کنند. اگر خطایی در کد باشد که از چشم برنامه‌نویس دور مانده است، حفره‌ای در عملکرد قرارداد به‌وجود می‌آید که اختلال آفرین است.

• مسیر یک‌ طرفه است

در صرافی‌‌های متمرکز، کارکنان صرافی فعالیت‌ها را مانیتور می‌کنند تا سرقت، اختلال یا اشتباه در سرمایه‌گذاری کاربر را تشخیص و گزارش دهند. در DEXها چنین وضعیتی وجود ندارد و به محض انجام تراکنش، هیچ مسیری برای بازگشت از آن نیست و کسی شما را آگاه به خطر نخواهد کرد.

• کمبود نقدینگی

در حال حاضر، اصلی‌ترین میزان و حجم معاملات در صرافی‌های متمرکز انجام می‌شود و به‌همین دلیل، میزان نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز پایین است. هرچند، این وضعیت در حال تغییر است و در سال‌های آینده کاملا رفع می‌شود.

فیوچرز در صرافی غیرمتمرکز

فیوچرز که در لغت به معنی آینده است، به نوعی معامله گفته می‌شود که در آن تریدرها، به جای خرید و فروش واقعی ارز دیجیتال، از طریق پیش‌بینی قیمت آینده (صعودی یا نزولی بودن) با یکدیگر معامله می‌کنند. فیوچرز در صرافی غیرمتمرکز نیز جایگاه ویژه‌ای داشته و افراد می‌توانند از طریق قراردادهای هوشمند، به جای خرید یک ارز یا فروش آن، به پیش‌بینی بازارها بپردازند.

بیشتر بدانید: فیوچرز چیست؟ معاملات آتی در رمزارزها

بهترین صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال

ساده‌ترین و شاید درست‌ترین جواب به این سوال این است که بهترین صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال متناسب با بلاک‌چینی انتخاب می‌شوند که تراکنش و رمزارز هدف در آن تعریف می‌گردند.

لیست صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال متناظر با حجم معاملات آن‌ها را در جدول زیر مشاهده نمایید.

	حجم معاملات در 1 روز (به دلار)	سهم از بازار (%)	تعداد بازارها	نوع	زمان لانچ
Uniswap	985859464	0.0013	871	Swap	مه 2021
dYdX	819891399	0.0011	10	Orderbook	آپریل 2019
Curve Finance	272384610	0.0004	135	Swap	ژانویه 2020
Kine Protocol	234351005	0.0003	16		مارس 2021
Balancer	127361150	0.0002	145	–	–
PancakeSwap	106349116	0.0001	3783	Swap
Uniswap (V3) (polygon)	104387431	0.0001	349	Swap	دسامبر 2021
Uniswap (V3) (Arbitrum)	79799359	0.0001	209
Canto Dex	68219990	0.0001	6
ApolloX DEX	65854132	0.0001	66	orderbook	نوامبر 2021
Uniswap (V2)	61554175	0.0001	1241	Swap	سپتامبر 2018
DODO (Ethereum)	55966818	0.0001	75	Swap	سپتامبر 2020
Perpetual Protocol	40488883	0.0001	13		دسامبر 2020
Uniswap (V3) (Optimism)	39716628	0.0001	119		جولای 2021

جمع‌ بندی:

برای کسانی که تازه با دنیای رمزارز، امور مالی و صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز آشنا شده‌اند، بهترین توصیه، کسب دانش بیشتر و صبر در یادگیری است. چنانکه از مبنای رمزنگاری این تجهیزات دنیای دیجیتال برمی‌آید، فهم آن‌ها در چند ساعت و چند روز ممکن نیست. اگر تمایلی به سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها دارید و می‌خواهید کمی مجازی ترید کنید، حتما قبل از آن، سطح دانش و داده خود درباره آن‌ها را بالا ببرید.

به ویژه از ترتیب زیر در یادگیری بهره بگیرید:

1. دفترکل توزیع‌شده
2. بلاک‌چین
3. DeFi
4. بازار رمزارزها
5. صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز
6. ارزهای دیجیتال

سوالات متداول

صرافی غیرمتمرکز چیست؟

به صرافی‌های ارز دیجیتال که توسط یک نهاد متمرکز اداره نشده و توسط کاربران آن اداره می‌شوند، صرافی غیرمتمرکز گفته می‌شود.

فیوچرز در صرافی غیرمتمرکز به چه معناست؟

به معنای معاملات غیرواقعی و پیش‌بینی ارزش رمزارزها است.